... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.

Schneck, 1956) dowodz�, �e kolejno�� obu tych zjawisk jest odwrotna. W ostatnim dziesi�cioleciu rozwin�� si� i znacznie rozpowszechni� inny typ skal, przeznaczonych przede wszystkim do badania stopnia podatno�ci na hipnozy. Skale te s� wystandaryzowane. Wynik badania jest sum� punkt�w za pozycje skali zrealizowane przez pacjenta. Do najcz�ciej u�ywanych nale��: Skala Stanfordzka (A, B i O) , profilowe skale stanfordzkie (I i 11) oraz haryardzka adaptacja skali A do bada� grupowych. O eksperymentach, w kt�rych stosowano skal� haryardzk�, pisali�my Ju� poprzednio (Kratochvil, Schauerowa, l 968) . W tym miejscu podajemy wi�c tylko dla informacji pozycje ze Starfordzkiej Skali O, nadaj�cej si� r�wnie� do rutynowego badania stopnia g��boko�ci hipnozy (Weitzenhoffer, Hilgard, 19621. 1. Opadanie r�ki: zesugeroweno, �e r�ka podnietom do bezycjihoryzontalnej-opadnie. z. Oddalanie si� r�k: sugestia, �e r�ce wyci�gni�te do przodu, kt�re d�o�mi prawie si� strkai�, b�d� si� od siebie oddala�y. a. Halucynacja komara: sugestia, �e ko�o g�owy lata komar. 4. Halucynacje smakowe: sugeruje si� srnalc s�odki i gorzki. 3. Sztywno�� r�ki: sueevie si�, �e r�ka Jst na 5 i�ta, wyci�gni�ta w prz�d, �e nie mo�na jej zgi��. 6. Sen: sugeruje si� pacjentowi, �e b�dzie mia� sen, i po dw�ch minutach pyta si� go o tre�k snu. 7. Regresja wieku: sugeruje si�, �e osoba hipnotyzowana chodzi do V, a potem do U klsr: boleca si� tej napisa� imi� i aktualn� dat�, 8. Anosmia: sugeruje si�, �e osoba hipnotyzowana nic nie czuje, a nast�pnie*je si� jej do w�chania**rozlw�r amon i aku. 9. Unieruchomienie r�ki: sugeruje si�, �e r�ka Jest ci�ka i �e nie mo�na Jej 54 J 4 �R. Halucynacja g�osu: ooba hipnotyzowana ma odpowiada� halucynacyjnemu g�osowi na anamnestyczne pytania. 174. Il. Negatywna-halucynacja wzrokowa: na stole le�� trzy r�nokolorowe pude�ka, sugeruje si�, �e znajduj� si� fika dwa, a nast�pnie pyta oeob� hipnotyzowan�. Jakiego s� cne koloru. 12. Amnezja postldpnotyczaa. Skale typu stardorazkiego maj� w�a�ciwo�ci-test�w psychometrycznych, s� dostatecznie rzetelne, obejmuj� spos�b post�powania hipnotyzacyjnego, kt�ry mo�na, podo�fie jak sugestie testowe, odczytywa� dos�ownie. Dzi�ki temu przeprowadzenie testu jest stosunkowo ma�o zale�ne od osoby i do�wiadczenia hipnotyzera. Badanie za pomoc� testu trwa oko�o I godziny. Wykorzystano go zw�aszcza przy badaniach zwi�zku mi�dzy podztno�ci� na hipnoz� i innymi w�a�ciwo�ciami osoby hipnotyzowanej (Hilgard, l 965) . Do cel�w klinicznych szczeg�lnie przydatna jest skala Orne a i O'Connela (l 967) . Diagnoz� g��boko�ci hipnozy ustala si� wed�ug skali sk�adaj�cej si� z 5 kategorii. 3. Brak reakcji J Reakcja Ideomotoryczna 3. Niemo�no�� przeciwstawienia si� sugesii 4, Halucynac) e 5. Amnezja i sugestia pcsthipno�yczaaW o�r�bie ka�dej z polanych kategorii przeprowadza si� jeszcesubtelniejsze zr�nicowanie za pomoc� znak�w "+"i Oceoa wr�ca Jeden punkt znaczy, �e 5 ecJedt jest niepodatny na pr�by hinotrowanla, chocia� odpowiednio wsp�pracuje z hipnotyzerem. I 4-oznacza bardzo s�ab� reakcj� na sugesh�motoryczn�. Ocena z punkty oznacza, �e hipnotyzowany Jest zdolny do reagowania na takie sugestie, jak podro�enie r�ki zamkni�cie oczu i relaksacja, ale mo�e z powodzeniem przeciwstawia� si� wleceniom. Je�eli b�dzie do tego sprowokowany. Ocen� 24-stawia si� wtelr, gdy pacjent przy wykonywaniu zasugerowanych ruch�w, np.podnoszeniu r�ki, ma uczucie, �e je*k*uje automatycznie: punkty 2-daje si� w�wczas, gdy przy wrkon*aniu takiego ruchu pacjent ma uczucie, �e robi to �wiadomie. 175. a punkty oznaczaj�, �e pacjent nie tylko reaguje na sugestie motoryczne, ale nie mo�e si� im ruwnie� przeciwsXwi�: na przyk�ad nie mo�e po odpowie�niej sugestii zgi�� r�ki, otworzy� oczu itp. Je�eli usi�uje bezskutecznie trzeciws!-awi� si� sugestii, otrzymuje ocen� 3 b. Je�eli nztoniaat ma tylko wra�enie �e m�g�by pr�bowz� przeciwstawi� si�, ale tego nie robi otrzymu 4 punkty oznaczaj�, �e carucz wszystkich reakcji ocenisnychz i 1 punktami, hipaorzowany mo�e r�wnie� prze�ywa� zasugerowane mu haluc: aace, amnezj� oraz pozytyane halucynacje*zr�kowe i s�uchoWe, 4%i 4-daje si� w zale�no�ci od tece w jakim stopniu halucnacie sa �ywe i wydaj� si� subiektywnie realne. 5 punkt�w otrznuie pacjent, u kt�rego wyst�puje amntezJa�osthipnotyczna, regresja do wieku wcze�niejszego, i kt�ry wykopu je sugestie puathipnotyczne. Punkty 5-przyznaje si� wtedy gdy niekl�re bardziej skamplikorwanereakcje zzsugerow: ne bacjentowi wykonuje er niezupe�nie prawid�owo, 5+otrzymuje pacjent wykanuj�cy bezb��dnie wszystkie najdziwaczniejsze sugestie hipnotyczne i pcsthipnotyczne, ��cznie z pozytywnymi i negatywn: mi halucynacjami posthlpnotycznymi. Oceni� eF osi�ga jedynie I----Z� os�b. Podatno�� na hipnoz� jest cech� wzgl�dnie trwa��. Koreluje wysoko z podatno�ci� na sugesti� na jawie, z wynikami w testach motorycznych badaj�cych podatno�� na sugesti�-chwianie si� w pozycji stoj�cej, sugerowane podnioszenie lub opuszczanie r�ki (pss 0, 55) -oraz z testami zawieraj�cymi rozkazy stawiania oporu wobec hipnozy (p-IGO) . Korelacja z innymi cechami indywidualnymi jest przewa�nie nieistotna lub sporna (por. Hole�o*zsky, Svoboda. 1974: Kratochvil, l 972) . O ile hipnoz� uwa�amy za stan*zmo�onej podatno�ci na sugesti�, o tyle podatno�� na hipnoz� oznacza dyspozycj� do wzmo�enia podatno�ci na sugesti� poprzez dzia�anie okre�lonej procedury hipnotycznej. U niekt�rych os�b podstawowa podatno�� na sugesti� mo�e by� bardzo niska i dopiero przez zastosowanie odpowiedniej techniki mo�na w�rowadzi�. 176. je w stan g��bokiej hipnozy, czyli w przej�ciowy stan wysokiej podatno�ci na sugesti�. U innych os�b przeciwnie-podstawowa podatno�� na sugesti� mo�e by� wysoka, ale u�ycie technik hipnotycznych nie powoduje ju� jej wzmocnienia i osoby takie nie mog� by� wprowadzone w stan hipnozy. Wyja�nia to mo�liwo�� niepowodzenia we wszystkich tych przypadkach, gdy klinicysta kieruje pacjenta na hipnoz� b�d�c przekonany, �e nadaje si� on do hipnoterapii ze wzgl�du na swoj� znaczn� podatno�� na sugesti� (np.na sugesti� spo�eczn�, �atwo�� ulegania opinii innych ludzi) , pacjent natomiast, wbrew wielokrotnym pr�bom, pozostaje niewra�liwy na zabiegi hipnotyczne. Zwi�zek mi�dzy podatno�ci� na sugesti� a podatno�ci� na hipnoz� jest pohadto skomplikowany przez dwa fak�. Podatno�� na sugesti� nie jest ewidentnie prost�, , og�ln�'w�a�ciwo�ci�, lecz raczej zespo�em r�nych, rodzaj�w podatno�ci"