... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Schneck, 1956) dowodz¹, ¿e kolejnoœæ obu tych zjawisk jest odwrotna. W ostatnim dziesiêcioleciu rozwin¹³ siê i znacznie rozpowszechni³ inny typ skal, przeznaczonych przede wszystkim do badania stopnia podatnoœci na hipnozy. Skale te s¹ wystandaryzowane. Wynik badania jest sum¹ punktów za pozycje skali zrealizowane przez pacjenta. Do najczêœciej u¿ywanych nale¿¹: Skala Stanfordzka (A, B i O) , profilowe skale stanfordzkie (I i 11) oraz haryardzka adaptacja skali A do badañ grupowych. O eksperymentach, w których stosowano skalê haryardzk¹, pisaliœmy Ju¿ poprzednio (Kratochvil, Schauerowa, l 968) . W tym miejscu podajemy wiêc tylko dla informacji pozycje ze Starfordzkiej Skali O, nadaj¹cej siê równie¿ do rutynowego badania stopnia g³êbokoœci hipnozy (Weitzenhoffer, Hilgard, 19621. 1. Opadanie rêki: zesugeroweno, ¿e rêka podnietom do bezycjihoryzontalnej-opadnie. z. Oddalanie siê r¹k: sugestia, ¿e rêce wyci¹gniête do przodu, które d³oñmi prawie siê strkai¹, bêd¹ siê od siebie oddala³y. a. Halucynacja komara: sugestia, ¿e ko³o g³owy lata komar. 4. Halucynacje smakowe: sugeruje siê srnalc s³odki i gorzki. 3. Sztywnoœæ rêki: sueevie siê, ¿e rêka Jst na 5 iêta, wyci¹gniêta w przód, ¿e nie mo¿na jej zgi¹æ. 6. Sen: sugeruje siê pacjentowi, ¿e bêdzie mia³ sen, i po dwóch minutach pyta siê go o treœk snu. 7. Regresja wieku: sugeruje siê, ¿e osoba hipnotyzowana chodzi do V, a potem do U klsr: boleca siê tej napisaæ imiê i aktualn¹ datê, 8. Anosmia: sugeruje siê, ¿e osoba hipnotyzowana nic nie czuje, a nastêpnie*je siê jej do w¹chania**rozlwór amon i aku. 9. Unieruchomienie rêki: sugeruje siê, ¿e rêka Jest ciê¿ka i ¿e nie mo¿na Jej 54 J 4 æR. Halucynacja g³osu: ooba hipnotyzowana ma odpowiadaæ halucynacyjnemu g³osowi na anamnestyczne pytania. 174. Il. Negatywna-halucynacja wzrokowa: na stole le¿¹ trzy ró¿nokolorowe pude³ka, sugeruje siê, ¿e znajduj¹ siê fika dwa, a nastêpnie pyta oeobê hipnotyzowan¹. Jakiego s¹ cne koloru. 12. Amnezja postldpnotyczaa. Skale typu stardorazkiego maj¹ w³aœciwoœci-testów psychometrycznych, s¹ dostatecznie rzetelne, obejmuj¹ sposób postêpowania hipnotyzacyjnego, który mo¿na, podo³fie jak sugestie testowe, odczytywaæ dos³ownie. Dziêki temu przeprowadzenie testu jest stosunkowo ma³o zale¿ne od osoby i doœwiadczenia hipnotyzera. Badanie za pomoc¹ testu trwa oko³o I godziny. Wykorzystano go zw³aszcza przy badaniach zwi¹zku miêdzy podztnoœci¹ na hipnozê i innymi w³aœciwoœciami osoby hipnotyzowanej (Hilgard, l 965) . Do celów klinicznych szczególnie przydatna jest skala Orne a i O'Connela (l 967) . Diagnozê g³êbokoœci hipnozy ustala siê wed³ug skali sk³adaj¹cej siê z 5 kategorii. 3. Brak reakcji J Reakcja Ideomotoryczna 3. Niemo¿noœæ przeciwstawienia siê sugesii 4, Halucynac) e 5. Amnezja i sugestia pcsthipno³yczaaW o³rêbie ka¿dej z polanych kategorii przeprowadza siê jeszcesubtelniejsze zró¿nicowanie za pomoc¹ znaków "+"i Oceoa wró¿¹ca Jeden punkt znaczy, ¿e 5 ecJedt jest niepodatny na próby hinotrowanla, chocia¿ odpowiednio wspó³pracuje z hipnotyzerem. I 4-oznacza bardzo s³ab¹ reakcjê na sugeshêmotoryczn¹. Ocena z punkty oznacza, ¿e hipnotyzowany Jest zdolny do reagowania na takie sugestie, jak podro¿enie rêki zamkniêcie oczu i relaksacja, ale mo¿e z powodzeniem przeciwstawiaæ siê wleceniom. Je¿eli bêdzie do tego sprowokowany. Ocenê 24-stawia siê wtelr, gdy pacjent przy wykonywaniu zasugerowanych ruchów, np.podnoszeniu rêki, ma uczucie, ¿e je*k*uje automatycznie: punkty 2-daje siê wówczas, gdy przy wrkon*aniu takiego ruchu pacjent ma uczucie, ¿e robi to œwiadomie. 175. a punkty oznaczaj¹, ¿e pacjent nie tylko reaguje na sugestie motoryczne, ale nie mo¿e siê im ruwnie¿ przeciwsXwiæ: na przyk³ad nie mo¿e po odpowie³niej sugestii zgi¹æ rêki, otworzyæ oczu itp. Je¿eli usi³uje bezskutecznie trzeciws!-awiæ siê sugestii, otrzymuje ocenê 3 b. Je¿eli nztoniaat ma tylko wra¿enie ¿e móg³by próbowzæ przeciwstawiæ siê, ale tego nie robi otrzymu 4 punkty oznaczaj¹, ¿e carucz wszystkich reakcji ocenisnychz i 1 punktami, hipaorzowany mo¿e równie¿ prze¿ywaæ zasugerowane mu haluc: aace, amnezjê oraz pozytyane halucynacje*zrækowe i s³uchoWe, 4%i 4-daje siê w zale¿noœci od tece w jakim stopniu halucnacie sa ¿ywe i wydaj¹ siê subiektywnie realne. 5 punktów otrznuie pacjent, u którego wystêpuje amntezJa¹osthipnotyczna, regresja do wieku wczeœniejszego, i który wykopu je sugestie puathipnotyczne. Punkty 5-przyznaje siê wtedy gdy nieklóre bardziej skamplikorwanereakcje zzsugerow: ne bacjentowi wykonuje er niezupe³nie prawid³owo, 5+otrzymuje pacjent wykanuj¹cy bezb³êdnie wszystkie najdziwaczniejsze sugestie hipnotyczne i pcsthipnotyczne, ³¹cznie z pozytywnymi i negatywn: mi halucynacjami posthlpnotycznymi. Oceniê eF osi¹ga jedynie I----ZÊ osób. Podatnoœæ na hipnozê jest cech¹ wzglêdnie trwa³¹. Koreluje wysoko z podatnoœci¹ na sugestiê na jawie, z wynikami w testach motorycznych badaj¹cych podatnoœæ na sugestiê-chwianie siê w pozycji stoj¹cej, sugerowane podnioszenie lub opuszczanie rêki (pss 0, 55) -oraz z testami zawieraj¹cymi rozkazy stawiania oporu wobec hipnozy (p-IGO) . Korelacja z innymi cechami indywidualnymi jest przewa¿nie nieistotna lub sporna (por. Holeœo*zsky, Svoboda. 1974: Kratochvil, l 972) . O ile hipnozê uwa¿amy za stan*zmo¿onej podatnoœci na sugestiê, o tyle podatnoœæ na hipnozê oznacza dyspozycjê do wzmo¿enia podatnoœci na sugestiê poprzez dzia³anie okreœlonej procedury hipnotycznej. U niektórych osób podstawowa podatnoœæ na sugestiê mo¿e byæ bardzo niska i dopiero przez zastosowanie odpowiedniej techniki mo¿na w¹rowadziæ. 176. je w stan g³êbokiej hipnozy, czyli w przejœciowy stan wysokiej podatnoœci na sugestiê. U innych osób przeciwnie-podstawowa podatnoœæ na sugestiê mo¿e byæ wysoka, ale u¿ycie technik hipnotycznych nie powoduje ju¿ jej wzmocnienia i osoby takie nie mog¹ byæ wprowadzone w stan hipnozy. Wyjaœnia to mo¿liwoœæ niepowodzenia we wszystkich tych przypadkach, gdy klinicysta kieruje pacjenta na hipnozê bêd¹c przekonany, ¿e nadaje siê on do hipnoterapii ze wzglêdu na swoj¹ znaczn¹ podatnoœæ na sugestiê (np.na sugestiê spo³eczn¹, ³atwoœæ ulegania opinii innych ludzi) , pacjent natomiast, wbrew wielokrotnym próbom, pozostaje niewra¿liwy na zabiegi hipnotyczne. Zwi¹zek miêdzy podatnoœci¹ na sugestiê a podatnoœci¹ na hipnozê jest pohadto skomplikowany przez dwa fakÊ. Podatnoœæ na sugestiê nie jest ewidentnie prost¹, , ogóln¹'w³aœciwoœci¹, lecz raczej zespo³em ró¿nych, rodzajów podatnoœci"