... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
i szczęśliwie ocalał podczas pożaru w 1910 r. Jego autorem jest rzeźbiarz Michał Korfal. Obok pomnika Chałubińskiego skręcamy w lewo i opuszczamy teren Profilaktycznego Domu Zdrowia. Przechodzimy przez meta- lową bramę i mijając po prawej stronie nowoczesne osiedle mieszkaniowe wracamy do Chramcówek. Skręcamy w prawo i nie- bawem dochodzimy do skrzyżowania z ul. Kasprowicza i Nowotarską. II. Trasy Trasa 6. Krupówki - Kościuszki - Chriltacówki - Nowotarska - Krupówki D. Naprzeciwko wylotu Chramcówek wznosi się wysoki murowany budynek, nazywany przez zakopiańczyków „Mir- kiem" (ul. Kasprowicza l)-od nazwiska właściciela, rzeźnika Henryka Mirka, który wybudował go w 1933 r. Podczas okupacji niemieckiej znajdował się tu zakład i sklep wędliniarski, nad drzwiami którego Mirek wywiesił napis „Tylko dla Polaków". Nie wywołało to żadnych represji ze strony oku- panta, a napis przetrwał do końca wojny. W tym domu mieszkał przedwojenny samo- chodowy mistrz Polski, weteran rajdów i wyścigów samochodowych - Jan Ripper. Jan Ripper (1903-87), automobilista. Jego ojciec, Wilhelm, był pionierem automobi- lizmu w Polsce i jednym z organizatorów motorowych rajdów do Zakopanego. W 1921 r. zorganizowano pierwszy i jedyny wyścig motocyklowy Kraków-Zakopane, w którym Jan Ripper startował bez większych sukcesów na Harleyu. W l. 1927-31 organi- zowano Wyścig Tatrzański, na liczącej 7,5 km trasie między Łysą Polaną i Morskim Okiem. W 1928 r. i 1929 r. Ripper wygrał ten silnie obsadzony przez zagranicznych za- wodników wyścig, zdobywając Wielką Na- grodę Tatr- 11-kilogramową srebrną wazę. W 1930 r. zaś zajął w wyścigu tym drugie miejsce. Wygrywał także rozmaite zawody krajowe i zagraniczne, w 1929 r. zdobywając tytuł samochodowego mistrza Polski. Rok wcześ- niej jako pierwsi Polacy, Ripperowie starto- wali w Rajdzie Monte Car/o. Mieszkał na stale w Krakowie, gdzie prowa- dził warsztat samochodowy i był działaczem Krakowskiego Klubu Automobilowego. Po przejściu na emeryturę osiadł w Zakopanem w 1969 r. i prowadził tu niewielki warsztat na Spyrkówce. Po raz ostatni w wyścigu samo- chodowym brał udział w wieku 77 lat - zdobywając w Rajdzie Żubrów pierwszą nagrodę. Nasza droga prowadzi dalej w lewo, w ul. Nowotarską, która na odcinku do ul. Sien- „Mirek", ul. Kasprowicza v ^ II. Trasy Trasa 6. Krupówki - Kościuszki - Chramcówki - Nowotarska - Krupówki kiewicza nosiła do 1948 r. nazwę Stara Polana. Po prawej stronie, przed budynkiem przy ul. Nowotarskiej 69, znajduje się żelazny krzyż, osadzony w postawionej na sztorc połówce kamienia młyńskiego. W latach sześćdzie- siątych ubiegłego stulecia niedaleko stalą karczma, w której „przinapici" gazdowie postanowili zmierzyć swe siły, podnosząc porzucony obok kamień młyński. Po wielu próbach jeden rzeczywiście go podniósł, ale uszkodził sobie przy tym kręgosłup, a upu- szczony kamień pękł. Osiłek wkrótce zmarł. a pechowy kamień posłużył do osadzenia w nim krzyża z kapliczką. Po lewej stronie ulicy wznosi się duży komp- leks budynków Szkoły Podstawowej Nr 8 (ul. Nowotarska 42). Na tym terenie znajdo- wała się do 1940 r. willa „Eijaszówka", zbudowana w 1881 r. przez Walerego Eija- sza-Radzikowskiego (trasa l -C) wg projektu jego brata, Stanisława (mylonego często z synem Walerego, noszącym to samo imię). Walery Eijasz mieszkał tu podczas corocz- nych przyjazdów letnich, zaś przez resztę roku dom byt wynajmowany gościom. Tutaj także wielokrotnie bywał, a okresami mie- szkał na stałe jego syn, Stanisław Eijasz- Radzikowski. Stanisław EIjasz-Radzikowski (1869-1935), lekarz, historyk, publicysta, jeden z najwy- bitniejszych badaczy Tatr i Podtatrza. Po ukończeniu studiów medycznych został mianowany lekarzem Stacji Klimatycznej w Zakopanem, ale na skutek konfliktów z dr. Chramcem, został zmuszony do złożenia dymisji. Ta właśnie sprawa, w którą zamie- szany byt też szwagier Chramca, dr Jan Gaik, opisana została szczegółowo przez Witkiewicza w „Bagnie" i stalą się w 1903 r. przedmiotem procesu o zniesławienie, który Gaik wytoczył W itkiewiczowi przed sądem lwowskim. Proces skończył się wtedy unie- winnieniem l^itkiewicza, ale już wcześniej stosunki zakopiańskie zniechęciły Stanis- ława EIjasza-Radzikowskiego do podta- trzańskiego uzdrowiska. Wyjechał z Zako- panego do Lwowa, a Tatry i Podhale trak- 174 Stanisław EIjasz-Radzikowski towałjuż tylko jako obiekt swych dociekań naukowych. Od 1891 r. zajmował się publicystyką tatrzańską, ogłaszając artykuły w „Pamięt- nikach Towarzystwa Tatrzańskiego" oraz czasopismach zakopiańskich i krajowych. Byt wybitnym propagatorem stylu zako- piańskiego, publikował też nowele (pod pseudonimem „Ogończyk") o tematyce podhalańskiej i spiskiej, w tym utwory pisane gwarą góralską. Wręcz bezcenne dla historyków Podhala są jego publikacje ory- ginalnych dokumentów, wyszperanych w archiwach królewskich i Bibliotece Jagiel- lońskiej, dotyczące początków Zakopanego. pierwocin turystyki tatrzańskiej, czy daw- nego górnictwa tatrzańskiego (m.in. artykuł „Zakopane" w „Słowniku Geograficznym Królestwa Polskiego" w 1896 r. czy „Zako- pane przed stu laty" w „Pamiętniku Towa- rzystwa Tatrzańskiego" w 1901 i 1902 r.). Zajmował się też nazewnictwem tatrzań- skim i opublikował z tej dziedziny kilka do dziś niezastąpionych prac (m.in. „Tatry Bielskie"). Po ojcu i dziadku odziedziczył ___ II. Trasy Trasa 6. Krupówki - Kościuszki - Chramcówki - Nowotarska - Krupówki talent malarski, przejawiający się w obra- zach, rysunkach i nieopuhlikowanych dotąd szkicach z wycieczek tatrzańskich. W prze- ciwieństwie do ojca nie działał w żadnym z zakopiańskich stowarzyszeń społecznych. Podczas sporów o granicę polsko-czechosło- wacką w Tatrach, na Spiszu i Orawie w l. 1918-19-zorganizował tzw. Konfedera- cję Chochołowską, do której chciał zaciągać ochotników do wojny o odzyskanie dla Pol- ski zagarniętych przez Czechów terenów