... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Nie zgadzał się też na żadne terytorialne ustępstwa na korzyść Chorwatów. Czyli w sumie sejm v. zgierski proponował nawrót do dawnego układu w stosunkach węgiersko-chorwackich, z tą różnicą, że dawne instytucje feudalne miały być zastąpione przez nowoczesne. Sabor chorwacki zebrał się w Zagrzebiu 15 kwietnia 1861 r. Po raz pierwszy wzięli w nim udział Serbowie ze Srernu i delegaci Pogranicza Wojskowego. Odmówili udziału w saborze mieszkańcy Rijeki. Sabor rozpoczął obrady pod naciskiem opinii publicznej, zwłaszcza mieszkańców Zagrzebia, która po doświadczeniach z absolutyzmem Bacha była zdecydowanie antyaustriacka i prowęgierska. Jednakże sabor nie był jednolity w kwestiach wówczas zasadniczych, a więc w sprawie stosunku do Austrii i do Węgier. Podzielił się na trzy orientacje, z których każda dała początek partii politycznej. PARTIE POLITYCZNE Najsilniejsza była Partia Narodowa (Narodna stranka) zwana też Narodowo-Liberalną, albo wprost od jej przywódcy partią Strossmayera. Jej trzon stanowili byli iliryści, którzy wytrwali przy dawnym programie, jak: Dragojlo Kuślan, Slavoljub Vrbanćić, Bogoslav Sulek. Ivan Perkovac, a którzy nie ukorzyli się przed absolutyzmem wiedeńskim, jak Ljudevit Gaj, i nie przeszli całkowicie na stronę orientacji prowęgierskiej, jak Mirko Bogović. Była to partia inteligencka. Obok urzędników skupiała w swych szeregach adwokatów, publicystów, nauczycieli i księży. Przywódcą partii był biskup slawoński Josip Strossmayer (1815—1905), wybitny patriota chorwacki, gorący zwolennik idei jugosłowiańskiej i zasłużony działacz społeczny, cieszący się wielkim autorytetem w społeczeństwie. Jego najbliższym współpracownikiem był kanonik Franjo Raćki (1828—1894), wybitny historyk, pierwszy prezes Jugosłowiańskiej Akademii Umiejętności, ideolog partii, 349 wraz ze Strossmayerem zwolennik federalizmu i propagator idei jugosłowiańskiej. Organizatorem partii był Matija Mrazović, prawnik, praktyczny polityk, także zwolennik jugoslawizmu. W okresie saboru 1861 r. do Partii Narodowej należał też Ivan Mażuranić, wybitny poeta iliryjski, prawnik i polityk, chłopskiego pochodzenia. W 1860 r. został mianowany przewodniczącym chorwackiej dykasterii (Hofdicasterium) w Wiedniu, a w 1861 r. pierwszym kanclerzem nowo utworzonej (po rozwiązaniu saboru) chorwackiej Kancelarii Dworskiej. Partia Narodowa stała na stanowisku, że stosunki prawnopubliczne Chorwacji z Węgrami zostały definitywnie zerwane w 1848 r. i że w chwili obecnej, z uwagi na niebezpieczeństwo centralizmu wiedeńskiego, należy odnowić związek z Węgrami na zasadzie całkowitej równości i federalizmu. Przywódcy Partii Narodowej domagali się też zjednoczenia wszystkich ziem chorwackich (Dalmacji, Pogranicza Wojskowego), a od Węgier żądali restytucji Medjumurja i zrzeczenia się roszczeń do Rijeki. Drugą orientację w saborze, która dała również początek partii politycznej, tworzyli zwolennicy unii realnej z Węgrami, bez stawiania Węgrom jakichkolwiek warunków. Ich partia nazywała się Partią Unio-nistyczną, zwaną złośliwie madziarońską (tj. madziaromańską). Trzon partii tworzyli arystokraci ze Sławonii, wśród nich późniejszy ban chorwacki, baron Levin Rauch. Stanowczy kurs antyaustriacki unionistów 350 wciągnął w szeregi partii także i niektórych ilirystów, jak Mirko Bogović, Robert Zlatarović i M. Suhaj. Trzecia orientacja, liczebnie najsłabsza, ale najbardziej radykalna i oryginalna ze wszystkich, propagowała koncepcje, że Chorwacja winna pójść całkiem niezależną drogą i nie wiązać się ani z Węgrami, ani z Austrią. Opierając się na historycznym prawie chorwackim należy, według tej koncepcji, utworzyć niezależne państwo chorwackie w ramach wspólnej monarchii. Dla ustalenia warunków organizacji takiego państwa należy bezpośrednio ułożyć się z cesarzem i królem, a nie z rządem wiedeńskim lub sejmem węgierskim. Twórcami tej koncepcji byli Ante Starćević i Eugen Kvaternik. Oni też dali początek partii politycznej pod nazwą Partia Prawa (Stranka prava), która w przyszłości stanie się najsilniejszą partią polityczną Chorwacji