... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.

M a ³ e c k i, Studia heraldyczne, I, 242, 285; B a l z e r, Genealogia, 214 nn.; Duda, Rozwój terytorialny Pomorza, 54, 115 i tabl. genealog.; Zachorowski, Studia do dziejów XIII w. (RAU. h., LXII, 86—89); K u j o t, Dzieje Prus Królewskich („Roczn. Tow. Nauk. w Toruniu" 1913, XX. 295 nn.); Tyæ, Polska a Pomorze za Krzywoustego („Roczn. Histor.", 1926, II, 8—9); Zakrzewski, Mieszka I, Warszawa 1922; ten¿e, Boles³aw Chrobry, 329; ten¿e, „Kwart. Hist.", 1916, XXX, 218. Z literatury niemieckiej Klempin, Stammtafeln d. Pommerschen-rugischen Fiirstenhauses, Szczecin 1876; Domitzlaff, Die Jomsburg, Leipzig 1929, 8—14; v. P l a t e n, Der Ursprung d. rugisch-pornmerschen Kónigshauses („Balt. Studien", 1929, l nn.); oraz ostatnio B a l z e r, Pisma poœm., III, 60 nn., który, zajmuj¹c siê stosunkami Pomorza Zachodniego, zdaje siê milcz¹co przyjmowaæ istnienie dwóch niezale¿nych dynastyj pomorskich, wschodniej i zachodniej. 9 — Boles³aw III Krzywousty 129 ostatnio w osobnym studium L. Koczego31, a poœrednio w nowej genealogii ksi¹¿¹t pomorskich Wehrmanna32, po bli¿szej jednak analizie wykazuje tyle luk i niedomówieñ, i¿ trudno go przyj¹æ bez reszty. Nie mówi¹c ju¿ o tym, i¿ dotychczasowe ujêcia opuszczaj¹ nieraz ksi¹¿¹t, nie daj¹cych siê wt³oczyæ w z góry powziête koncepcje genealogiczne33, lub dodaj¹ w³adców, co do których nie ma ¿adnych danych, aby kiedykolwiek byli zwierzchnimi ksi¹¿êtami pomorskimi34. Jedynie bodaj odmienne od poprzednich zdanie wypowiedzia³ Quandt, upatruj¹cy jednoœæ (pierwotn¹) dynastyj zachodniopomorskiej i wschodniopomorskiej35. Twierdzenie jednak jego, poparte ca³ym szeregiem fantastycznych nieraz argumentów36, nie zosta³o na ogó³ przyjête, mimo i¿ zawiera ono obok sporej iloœci b³êdów tak¿e i wiele trafnych spostrze¿eñ. Odró¿nianie przez naukê ksi¹¿¹t zachodniego od wschodniego Pomorza ma swe uzasadnienie w nader licznych wzmiankach Ÿród³owych o ist- 31 Por. Koczy, Kilka uwag o najstarszych dziejach Pomorza, 144 nn., zw³aszcza 146. 32Wehrmann M., Genealogie des Pommerschen Herzogshauses, Szczecin 1937, pass. 33 I tak Koczy, Kilka uwag, 149, 157 (zestawienia), opuszcza zupe³nie Œwiêto-pe³ka szczeciñskiego, okreœlanego w Ÿród³ach jako „dux Odrensis", wyra¿aj¹c nawet na innym miejscu (146, przyp. 4) pow¹tpiewanie w jego tytu³ nadodrzañski. 34 Nie mówi¹c ju¿ o tajemniczym ksiêciu z X w. Burys³awie, uwa¿anym przez nowsz¹ literaturê niemieck¹ (P l a t e n, Domitzlaff), a w Polsce przez Koczego, Kilka uwag, 132 nn. za ksiêcia pomorskiego (oczywiœcie zwierzchniego) i protoplastê póŸniejszej dynastii ksi¹¿êcej zachodniopomorskiej (jednak niekiedy za drobnego ksiêcia na Uznoimie i Wolinie ibid. 134), nie ma najmniejszych dowodów, aby zabity oko³o r. 1086 przez Egila Blodox (ibid. 155—156) anonimowy ksi¹¿ê s³owiañski (Wenedów) by³ w³adc¹ Pomorza. Móg³ on byæ równie¿ dobrze ksiêciem Warnów czy Rugian, lub nawet drobnym ksiêciem pomorskim plemiennym (Chy¿an?). Koczy, Polska i Skandynawia („Prace Kom. Histor. Pozn. Tow. Przyj. Nauk", VIII, z. 3), Poznañ 1934, 130, przyp. 2, 135, uwa¿a za ewentualnego ksiêcia pomorskiego, ojca wedle niego Warcis³awa pomorskiego, Dumara, znanego z r. 1114 (Annal. Saxo, MG SS, VI, 750—751), choæ znów wedle wszelkich danych mamy tu do czynienia z ksiêciem drobnym dzielnicowym, zapewne w³adc¹ Chy¿an lub Czrezpienian. 35 Q u a n d t, ¯ur Vrgeschichte d. Pomoranen („Balt. Studien", 1868, XXII, pass., zw³aszcza 164 nn.). Wyprowadza on dynastiê pomorsk¹ od mitycznego Zmy-s³a z czasów Chrobrego' i czyni go w³adc¹ zarówno Pomorza Zachodniego, jak i Wschodniego. Mimo i¿ zdanie jego jest oparte na argumentach nie wytrzymuj¹cych dziœ krytyki naukowej, to jednak jego g³ówna myœl przewodnia, jednoœæ dynastii wschodniopomorskiej i zachodniopomorskiej, jest trafna; por. „Kwart. Hist.", 1938, LII, 237 n., oraz Hofmeister, Genealogische Untersuchungen z. Gesch* d. Pornm. Herzogshauses, 41. 30 Por. Duda, Rozwój terytorialny Pomorza, 6. 130 nieniu wspó³czeœnie na terenie pomorskim kilku ksi¹¿¹t37, ale tylko o tyle, o ile nie przypisuje siê im naczelnego w pañstwie stanowiska, a tym samym zalicza ich za Bal¿erem tylko do rzêdu drobnych ksi¹¿¹t plemiennych czy dzielnicowych. Jeœli chodzi o ksi¹¿¹t zwierzchnich, to dowodów za podzia³em Pomorza na wschodnie i zachodnie pcd rz¹dami osobnych w³adców równorzêdnych i niezale¿nych przed drug¹ po³ow¹ XII w. brak zupe³ny38