... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Według pozytywnego (zgodnego) prawa Lovetta w zachowaniu, się kręgosłupa (będącego w lordozie) przewiduje się skoliozę i rotację jego w tym samym kierunku, podczas gdy w drugim prawie negatywnym Loyetta skolioza i rotacja kręgosłupa (będącego w kifozie) następuje w różnych kierunkach. W obrębie lędźwiowego odcinka kręgosłupa za fizjologiczne można uznać wyłącznie skoliozy Lovett-pozytywne (ryć. .9). ^ ^ iS Ryć. 9. Schematy: l — Skolioza fizjologiczna, 2 — 5 — Skoliozy paradoksalne: 2 — skolioza z rotacją ponad miednicą poziomo ustawioną, 3 — skolioza skierowana ku wyżej położonej połowie miednicy, 4 — skolioza bez rotacji, 5 — skolioza z rotacją w odwrotnym kierunku. Należy podkreślić, że ocena kliniczna skośnego ustawienia miednicy (a więc przez palpację grzebienia kości biodrowej) nie może mieć decydującego znaczenia w rozpoznawaniu zaburzeń statycznych. Tylko radiologiczne badanie skośnego ustawienia kości krzyżowej może mieć wartość diagnostyczną, bowiem kręgosłup opiera się na kości krzyżowej a nie na grzebieniach biodrowych. Niezgodność wyników badań klinicznego i rentgenowskiego jest bardzo częsta przy ocenie zaburzeń statyki kręgosłupa. Problem nie dotyczy wyłącznie ustawienia samej kości krzyżowej, gdyż położenie następnych, spoczywających na kości krzyżowej, kręgów L1, L4, L5, itd. względem siebie posiada znaczenie statyczne. Skośna płaszczyzna kręgu Ls lub L.4 oznacza także skośną postawę dla reszty kręgosłupa i wywołuje taką samą skoliozę czynnościową i inne kompensacje statyczne, jak skośna miednica. Te objawy ustawienia kręgów i kości krzyżowej względem siebie stwierdza się wyłącznie na zdjęciach rentgenowskich w pozycji stojącej 56 Ryć. 10. Reakcja zdrowego człowieka na podkładkę pod stopą: a — równomierne obciążanie obu nóg, b — po przedłożeniu podkładki pod jedną stopę powstaje wyboczenie miednicy ku wyższej stopie, ale głowa pozostaje przy tym w pionie głowowym, c — badany przenosi masę ciała na jedną kończynę dolną, powstaje maksymalne wychylenie głowy. przez wykonanie albo zdjęcia całego kręgosłupa, albo opisaną techniką wg Gutmanna. Trudność w zastosowaniu przedstawionych praw statyki kręgosłupa stanowi ich oznaczenie ilościowe, a więc ocenę, jak wielkiej skoliozy i rotacji mamy spodziewać się przy określonego stopnia skośnym ustawieniu miednicy lub L5 itp. Prawo Loyetta określa, że przy większej lordozie lędźwiowej rotacja bywa silniejsza niż przy lordozie słabo zaznaczonej lub przy jej braku. Takie okoliczności oceny ilościowej nie wystarczają, ponieważ chcemy także wiedzieć, czy mamy skorygować skośną płaszczyznę i w jakim rozmiarze (np. wkładką). Podstawą próby korekcji zaburzeń statyki może być następujące badanie: jeżeli zdrowej osobie podłożymy pod jedną stopę podkładkę i polecimy, aby obie kończyny obciążyła jednakowo, bez zginania ich w kolanach to dojdzie do wyboczenia miednicy w kierunku stopy podwyższonej podkładką. Zwykle też obniża się wtedy bark po tej samej stronie, a głowa zbacza w stronę przeciwną. Gdy następnie usuniemy podkładkę, miednica wraca do położenia środkowego i wyrównuje się także położenie barków i głowy. Odpowiada to obserwacji, że u pacjentów ze skośną miednicą jest zwykle wyboczenie ku stronie wyższej, a kiedy zastosuje się podkładkę pod krótszą kończynę dolną, wtedy wyboczenie wyrównuje się (ryć. 10). Stąd można wyciągnąć niżej podane wnioski. Jeżeli przy podejrzeniu klinicznym skośnej miednicy z wyboczeniem ku wyższej stronie biodra, można wyboczenie to wyrównać podkładką pod 57 krótszą kończynę dolną — to rozpoznanie kliniczne prawdziwego skośnego ustawienia miednicy jest prawdopodobne. Natomiast w przypadkach wybo-czenia miednicy (mimo równomiernego obciążenia kończyn i równoczesnego braku większego stopnia skoliozy strukturalnej) lub odwrotnie w przypadkach, gdy stwierdza się palpacyjnie skośne u-stawienie miednicy, a nie występuje wyboczenie miednicy, lub też gdy w przypadkach zastosowania podkładki po stronie niżej położonej połowy miednicy nie dochodzi do poprawy wyboczenia — to wówczas tylko badania radiologiczne w pozycji stojącej mogą wyjaśnić rzeczywistą przyczynę takich zaburzeń statycznych, znajdujących się już w samych elementach kręgosłupa. Bowiem takie „utajone" płaszczyzny skośne, wywołujące skolio-zę kompensacyjną, powodują także wyboczenie miednicy ku stronie wyższej. Wyrównanie się tego wyboczenia po podwyższeniu krótszej kończyny jest więc pewną ilościową miarą kompensacji statycznej. Wyrównanie płaszczyzny skośnej i poprawa wyboczenia są kryteriami dla korekcji czynności statycznej, które w odpowiednich przypadkach korygujemy za pomocą badań rentgenowskich. Poza oceną zmiany ustawienia (wyboczenia) miednicy jeszcze ważniejsze dla badania statyki ciała jest zachowanie się wzglądem siebie przejścia pier-siowo-lędźwiowego w stosunku do lędźwiowo-krzy-żowego. Przy wyrównanej statyce Th12 znajduje się dokładnie w linii ponad L5 — S1. Stan powyższy powinien być uwzględniony przy ocenie wyników podkładek pod stopy. Również na zdjęciach rentgenowskich należy zwracać uwagę na pion głowowy. Mianowicie zbaczanie pionu\w jedną stronę wskazuje, że strona ta jest bardziej obciążona. Skoliozy rozpatruje się zwykle w zależności od ich charakteru, czy są wyrównane statycznie, czy nie. Skompensowane są wtedy, gdy pion głowowy przebiega przez kręgi C7 i L5 na podstawę między piętami obu stóp. Wówczas punkty ciężkości głowy, obręczy barkowej i biodrowej leżą równo jeden nad drugim. Niektórzy autorzy przy tym bardziej podkreślają wartość pionu przebiegającego od głowy, inni od C7. Wiadomo, że znaczne nawet odchylenie pionu głowowego od .pionu miednicy może być skompensowane przez odśrodkowe ustawienie głowy. Skoliozy czynnościowe fizjologiczne, powstające w czasie chodzenia, można obserwować na zdjęciach wykonanych podczas chodzenia w miejscu. Stwierdzono w ten sposób (Uli, Biedermann, Edin-ger), że kręgosłup w odcinku lędźwiowym wychyla się w obie strony, przy czym największe wychylenia widoczne są w środkowym odcinku kręgosłupa lędźwiowego, podczas gdy Th12 pozostaje we względnym bezruchu i zwykle ruchomość, jego wychylenia w bok, nie przekracza 4 cm. Kręgosłup w odcinku piersiowym wychyla się w kierunku przeciwnym niż lędźwiowy, a więc kręg Th12 staje się jak gdyby punktem węzłowym tłumiącym faliste naprzemienne wychylenia kręgosłupa. Z tego powodu przy czynnościowej ocenie skolioz odcinka lędźwiowego istotne jest, czy skolioza taka powraca do osi kręgosłupa w przejściu piersiowo-lędź-wiowym, czy też nie (np