... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
(Więcej na ten temat powiemy nieco dalej). Pv wtóre, nauczyciel musi 6 Patrx bibliografia, pozycja 65. ? Patrz bibliografia, pozycje: 26, 38a, 39, 40, 42, 43, 61, 71, 74, 78, 82, 91 i 9a, w których można znaleźć omówienie zagadnień dotyczących implikacji emocjónalnych pojęcia o sobie. 'E31 być możliwie jak najbardziej wyczulony na grę swoich wtasnych uczuć. Na to, co nauczyciel spostrzega w zachowaniu się ucznia i na sposób, w jaki to spostrzeżenie oddziałuje na niego, będą miały naturalnie duży ~~·pływ jego własne uczucia, wszystko to, co ma znaczenie dla niego samego. Jest to, być może najtrudniejsza ze wszystkich lekcja, której musi się nauczyć osoba zajmująca się emocjonalnym zachowaniem innych. Człowiekowi dorosłemu trudno jest zrozumieć, że jego własne uczucia rnogą oddziaływać w sposób decydujący na wzajemne stosunki codzienne, polegające na braniu i dawaniu. Skłonna do irytacji albo drażliwa osoba dorosła może interpretować coś, co robi dziecko, jaka oznakę złości czy buntu, podczas gdy inny dorosły. będący w bardziej pogodnym nastroju, w ogóle nie potraktuje tego w ten sposób. Rozsądne spojrzenie na zacho~~~anie się emocjonalne innej osoby nawet małego dziecka - spra~~ria specjalną trudność temu, kto sam jest niespokojny. .Jeżeli nauczyciel, chociaż jest teraz dorosły, posiada głęboko ukryte konflikty, mogą one zabarwiać jego interpretację tego, co uczeń mówi czy robi. Jeżeli na przykład jego postawy wobec osób posiadających autorytet są ambiwalentne - jeżeli żywi on irracjonalny podziw dla swoich zwierzchników w szkole albo wybitnych postaci w społeczeństwie, a równocześnie odczuwa urazę do ts-ch ludzi - może wówczas wyolbrzymiać znaczenie drobnostek ec zachow-aniu się ucznia, które sugerują brak poszano~~-ania autor`-_etó«-. ~'4rłaaw niepokój nauczyciela możę również zabaru~ać jego inte~-pretacaę zachowania się ucznia w dziedzinie seksualnej. 1\ai~czyciele bw-ają często wytrąceni z równowagi do tego stopnia. że przeszkadza to im w ykonywać dobrze obowiązki nauczania, jeżeli jakiś rysunek, notatka czy sugestywne zachowanie się ucznia wzbudzi ich niepokój związany ze sprawami seksualnymi, którego nie potrafili dotychczas wyeliminować ze swego własnego życia. Wykazanie, że niepewność nauczyciela przeszkadza mu w zrozumieniu innych, nie oznacza wcale obwiniania 50 o to. W naszym kręgu kulturowym duży procent jednostek, łącznie z przyszłymi nauczycielami, rozpoczyna życie ludzi dorosłych nie rozwiązawszy w pełni wszystkich problemów dotyczących uzna~~~ania autory tetu, spraw seksualnych itp. Nie powinno się winić za to jednostki. Zwraca to jednak uwagę na znaczenie faktu, który staramy się uwypuklić: żeby interpretować znaczenie emocjonalnego zachowania się swoich uczniów, nauczyciel musi ;.ale starać się ~sozumieć, w miarę swoich możliwości, samego siebie. ZACHOWANIE EMOCJONALNE W NIEMOWLFtCTWIE I WCZES1VYM DZIECIŃSTWIE Żeby zrozumieć emocje dziecka w wieku szkolnym, konieczne jest poznanie jego rozwoju emocjonalnego w pierwszych latach życia. Nikt nie wie, jakie są przeżycia emocjonalne noworodka. 232 Z jednej strony, nowo narodzone dzieci niekiedy zachowują się tak, jak gdyby działały na nie gwałtowne podniety. Krzyki dziecka, któryx7a towarzyszą ruchy ciała, 2.dają się czasami wstrząsać całą jego istotą. Gdyby takie energiczne zachowanie się oznaczało odpowiadającą mu intens5-wność uczuć, musielibyśmy dojść do wniosku, że przeżycia emocjonalne mogą być równie silne we wczesnym okresie życia, jak w którymś z późniejszych stadiów rozwoju. Z drugiej strony, noworodek jest stosunkowo niewrażliwy na wiele okoliczności, które później będą stanowić dla niego podnietę s. W licznych eksperymentach, przepro~~radzonych z dziećmi tuż po urodzeniu alba w czasie pierv~szych kilku tygodni Tycia, stwierdzono na przykład, że wiele dzieci wykazuje względny brak wrażliwości na bodźce zastosowane ~.~- celu wywołania bólu, strachu czy gniewu - takie jak kłucie igłą, kr~powa.lie rachów albo podrzucanie w górę i łapanie. Ponadto badania za pomocą obsertuacji bezpośredniej. filmu i naąrań krzy-ku dzieci <<-skazują. że reakcje dziecka na bodźce mające na ce.u ~~~-~~-ołanie emocji są barózo różno:odne i niezorganizowane. podobnie jak inne a_~pe?~tv zachowania się dziecka wkrótce po urodzeniu