... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
-eniający i normatywny. Spełnianie oczekiwań związanych z pełnieniem roli traktowi=ane jest jako akt zgodny z normami społecznymi i wyzwala pozytywne reakcje emocjonalne. Jakkolwiek rola określa szereg zachowań w sytuacjach specyficznych (np. taką sytuacją jest dla nauczyciela lekcja szkolna), w sytuacjach niespecyficznych reguluje ona zachowanie w mniejszym stopniu. Przełożony z podwładnym mogą utrzymywać bardziej równorzędne relacje na wycieczce niż na zebraniu w zakładzie pracy. Relacje te mogą mieć różną formę, zależnie np. od charakteru, zainteresowań podwładnych. Mówi się w tych przypadkach o niedokładnych nakazach roli. Role niedokładne określone w miarę nasilania się częstości interakcji stają się bardziej sprecyzowane. Partnerzy o niskiej samoocenie, niepewni co do własnych uzdolnień i umiejętności, preferują często sytuacje, w których role są niedokładnie określone. Z drugiej strony w warunkach formalnej dominacji osobnik świeżo podejmujący rolę, niepewny co do własnych ka-alifikacji i umiejętności, dąży często do uściślenia nakazów roli i przestrzegania jej przepisów przez partnera. W stosunkach społecznych partnerzy mogą pełnić kilka ról, np. role typu for i' C. Marston, H. Levine, Interaction patterns in a college population, "Journal of Social Psychology", 1964, nr 62, s. 149-154. l oralnego i nieformalnego. Narzeczony oprócz swej roli formalnej może bić rolę powiernika narzeczonej, osoby rozwiązującej jej różne kłopot;.· rzeczowe. trudności emocjonalne. Role partnerów mogą być w mniejszym lub większym :ropniu komplementarne lub sprzeczne. Rola narzeczońego - powiernika i opiekuna i rola narzeczonej - osoby potrzebującej opieki i rady są w dużym stopniu komplementarne, role dominantywnego nauczyciela i samodzielnego, niezależnego ucznia są w niektórych zakresach sprzeczne. Jednostka na podłożu własnych cech osobowości, np. potrzeb, postaw, preferuje określone role i pozycje w stosunkach międzyludzkich. Na ogół wybierane są te role i pozycje, które zapewniają większe nagrody i unikanie kar. Dla wielu ludzi pełnienie ról związanych z realizacją zainteresowań, ujawnianiem uzdolnień, umiejętności jest nagradzające. Bardzo często preferowane są wyższe pozycje związane z dominacją. Osobnik ceni wyżej i grawituje do tych grup lub diad, w których ma wyższe pozycje. Partnerzy konkretnej diady są z reguły członkami innych diad i grup. W związku z tym mogą spotykać się z oczekiwaniami sprzecznymi w odniesieniu do pełnionych przez siebie ról. Np. rola męża rodzi u żony oczekiwanie lojalności, rola syna łączy się z postawą opiekuńczą wobec matki. Oczekiwania żony i matki mogą być niekiedy niezgodne. Sprzeczność oczekiwań wytwarza często u jednostki konflikt motywacyjny połączony z napięciem poznawczo-emocjonalnym. I tak mąż w wyniku sprzecznych oczekiwań żony i matki może przeżywać napięcia emocjonalne. Oprócz konfliktu wewnętrznego jednostka w ~~y-padku sprzeczności ról poddawana jest intensywnym naciskom zewnętrznym w kierunku podporządkowania się przepisom jednej roli. ~ Jakie zachodzą zależności między- normami a rolami w- stosunkach społecznych? \Normy regulują współżycie i vs~spółpracę ludzi v- $po=_ób dość ogólny i nieprecy11--z-wy--Jny, niezależnie od tego, jacy ludzie są iclt nadawcami i odbiorcami. Dopiero rola precyzuje sens tych norm i określa, jak po«inni zachowywać się względem siebie osobnicy o różnych pozycjach społeczni-ch. Np. norma podporządkowania, posłuszeństwa osoby młodszej w stosunku do osoby starszej uzyskuje ściślejsze określenie, gdy role partnerów zostają odniesione do osób nauczyciela i ucznia. Wychowanek wobec wychowawcy winien nie tylko zachowywać się w sposób subordynowany, lecz musi przejawiać szacunek dla jego wiedzy, autorytetu, uczyć się zgodnie z jego wskazówkami. Normy i role partnerów zawierają wskazówki, jak zachowywać się w różnego rodzaju typu warunkach, jakie elementy kultury stają się wspólnym udziałem partnerów. Normy i role kształtując ludzi mogą w mniejszym lub większym stopniu stymulować ich rozwój indywidualny i gratyfikować ich potrzeby i pragnienia. Ogólnie biorąc normy i role dopuszczające możliwość indywidualnej, subiektywnej interpretacji, a więc niedostatecznie precyzyjnie określone, sprzyjają zarówno sprawnemu *unkcjonowaniu stosunku społecznego, jak i dobremu samopoczuciu partnerów