... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.

Jeden lub dw�ch z nich ma przewieszony przez plecy niewielki worek (cz�sto te� u�ywaj� na to r�kawicy) z rozmaitym ziarnem (pr�cz hreczki). Gdy wejd� do chaty wyjmuj� gar�� tego ziarna i rzucaj� na izb�, i niby to siej�c je, m�wi�: Sij sia, rodysia - �yto, pszenycia i wsilaka pasznycia2. Obdarowani przez gospodarza lub gospodyni� odchodz�, �ycz�c zdrowia, szcz�cia i powodzenia w roli i dobytku. ,,Gaz[eta] Warsz[awska]3 prostuje niekt�re b��dne mniemania co do kol�d w og�lno�ci autora artyku�u Kolendy podolskie (w ,,Bibl[iotece] Warsz[awskiej]")4, m�wi bowiem: Lud polski �piewa kol�dy od wigilii Bo�ego Nar[odzenia] a� do �wi�ta Trzech Kr�li, nie tylko w domowych zebraniach, ale m�odzie� zwykle obchodzi dwory i chaty i �piewa je pod oknami (cz�sto z grajkiem) zaczynaj�c?^ 1 W ��obie le�y, kt� pobie�y kol�dowa� ma�emu, Jezusowi Chrystusowi nam narodzonemu itd. �piewa dalej dwie albo trzy kol�dy, tre�ci odnosz�cej si� do nar[odzin] Chr[ystusa] Pana i ko�czy: B�d�cie pa�stwo weseli, jak w niebie anieli, a dajcie pier�g do kobieli. [Pierwodruk: O. Kolberg Pie�ni ludu z Podola. . . s. 236.] 2Ob[acz] Pokucie. T. 1. [DWOK T. 29] s. 130. 3[Anonimowy artykulik bez tytu�u, zaczynaj�cy si� od s��w: ""Biblioteka Warszawska" (sierpie�, zeszyt XX) umie�ci�a artyku�. . .".] "Gazeta Warszawska" 1858 nr 292 s. 2. 4[E. Dulski] Kolendy podolskie. "Biblioteka Warszawska" 1858 T. 3 s. 294-322. 34 35 albo tak: Byli�my w ko�ciele, widzieli�my wesele, Pan Jezus malu�ki prosi o pieluski, my pieluski przynosim, a pa�stwa o kol�d� prosim. Ze dwor�w wysy�aj� kol�dnikom pieni�dze, kawa�ek ko�acza, prosz� do chat na rozgrzanie i dziel� si�, czym B�g da�. St�d mylnie autor Kol[end]podols[kich] s�dzi, jakoby kol�dy religijne jedne �piewane tylko by�y w ko�ciele przed nabo�e�stwem pod przewodem dziak�w, a drugie butwia�y w starych ksi��eczkach lub zachowa�y si� w pami�ci s�ug ko�cielnych i dziad�w z lirami. Obch�d Ma�anki i Wasyla nie nale�y do kol�d. Szopki tylko s� po miastach. Pie�� niniejsz�1 �piewaj� w obwodzie czortkowskim ch�opaki w wiecz�r przed Nowym Rokiem, chodz�c po chatach z p�ugiem i udaj�c orz�cych, przy czym owsem lub kukurudz� posypuj�: 2 Iwoji wo�y, moji wo�y, hej, hej! A w peredi dwa medwedi, hej, hej! A w pryhoni2 dwi woroni, hej, hej! W kolisnici3 dwi senyci, hej, hej! Sij, rodysi �yto, pszenyci, wszylaka pasznyci, hej, hej! Chodyf Ilja na Wasylja, nosyf puhu �ytianuju, de zamachn�, �yto roste. Rody, Bo�e, �yto, pszenyciu, wsiaku pasznyciu, u poli jadro, a w domi dobro! 3 Male�kie dziatki zbiera�y kwiatki, na polu stali, Pana witali. Witaj�e, Panie, Niebieski*Wetmanie, daj�e nam ko�acza wielkiego i mas�a �wie�ego. A jak sobie podjem, to lepiej powiem. 4 Sta�a nam si� dzi� nowina, Panna porodzi�a Syna w Betlehem miasteczku, na sianku w ��obeczku. Panna Syna porodzi�a, w bia�e pieluszki powi�a, na J�zefa pospiesza�a, do Egiptu ucieka�a. *[Rkp. Kolberga, teka 20, sygn. 1248, k. 297. �r�d�o:] �. Pauli Pie�ni ludu ruskiego w Galicji. T. 1. Lw�w 1839 s. 15[-16 nr 21, 22]. 2 [w zaprz�gu] 3 [w kolasce] 3. [Rkp. Kolberga, teka 20, sygn. 1248, k. 292. �r�d�o:] S. Bar�cz Bajki, fraszki, podania, przys�owia i pie�ni na Rusi. Zebra� [. . .] Tarnopol 1866 s. 239. 4.[Rkp. Kolberga, teka 20, sygn. 1248, k. 292. �r�d�o:] S. Bar�cz [Bajki...] s. 239-240. 36 37 Obaczy�a ch�opka siej�cego, przem�wi�a Marya do niego: Siej pszeniczk� w imi� moje, jutro zbierzesz jako swoje. �ydowie si� dowiedzieli, za Maryj� pobie�eli: Pomagaj Bo�e, ch�opku �acy, czy� nie widzia� Maryi bie��cej? Widzia�em, gdym sia� i ora�, a na wo�y: hola! wo�a�. Uderzyli �ydzi w obie d�onie: Ju� Maryi wi�cej nie dogonim. Czem pr�dzej �ydzi powracali, d�ugo si� po lasach b��kali, Herod nie m�g� si� dalej wstrzyma�, rozkaza� dziatw� powycina�. P�aka�y stroskane matki, gdy widzia�y swoje dziatki srogo od kat�w m�czone, na pastw� ich wystawione. Wielkie by�o zdziwienie ponad wszelkie stworzenie, gdy ca�y �wiat wielce strwo�ony, Jezus w Egipcie ocalony. Prowadz�c Naj�wi�tsz� Pann� do szopki �piewano1: 5 Za czas�w Augusta pokoju z�otego narodzi� si� Zbawiciel, Stw�rca �wiata wszego, przy Betlehem miasteczku w ubogiej stajence, przyszed� czas porodzenia Najczystszej Panience. Jako promie� s�oneczny przez kryszta�1 przechodzi, tak Syn Bo�y z jej czystych wn�trzno�ci wychodzi. M�dro�� ona przedwieczna na ziemi� zst�pi�a, nie ma miejsca, gdzie by go Matka po�o�y�a. Przyszed� na �wiat do swoich, lecz go nie przyj�li, ale go mi�dzy byd�o do stajni wypchn�li. S�owo Syn ukochany w piersiach Ojca swego, czyli ma�o mia� czasu2 u Boga wiecznego? O mi�o�ci, mi�o�ci! Pi�knie� go uczci�a, Ojcu go z �ona wzi�wszy, w stajni� go wrzuci�a. Nie ma miejsca wczesnego dziecina p�acz�ca, podaj serce na ��obek, duszo mi�uj�ca. Nie masz tego cz�owieka, kt�ry by obwie�ci�, jak si� B�g przedwieczny z Synem swoim pie�ci�. Zst�piwszy z tronu Ojca sobie wsp�r�wnego, nie ma miejsca na ziemi do wczasu lepszego. R�czki z ch�ci� podaje, wszytek si� wydziera i do ciebie si�, duszo, z mi�o�ci� napiera. We��e wi�nia mi�o�ci oto skr�powanej mi�o�ci�, a od Ojca tobie darowanej. We��e skarb serca twego, przytul go do siebie, oto� sam r�czki daje i pragnie do ciebie. Oczki do snu pow��czy, sam si� u�miechaj�c, a na Matk� pogl�da wczesno�� przyznawaj�c. Matka go te� nie broni, owszem ci go daje, a sama ze Synem u ciebie zostaje. Wszystkiego�, duszo, daje, we��e jak3 swego, on ci b�dzie pociech� serca strapionego. Niech�e� sam si�y, zdrowia i rady dodaje, gdy� ju� nisk�d ludzkiego ratunku nie staje. ^Rkp. Kolberga, teka 20, sygn. 1248, k. 292. �r�d�o:] S. Bar�cz [Bajki. . .] s. 240-241. [u Bar�cza: krzyszta�] 2 [u Bar�cza: wczasu] 3[u Bar�cza: jako] 38 39 Wielkanoc J. E. Makarewicz opisuje w "Tygodniku Ilustrowanym]"1 (gdzie za��czon� jest i odpowiednia rycina) �wi�cenie ko�aczy na Podolu galicyjskim nast�puj�cymi s�owy: Kur pieje po raz drugi, a r�wnocze�nie przeci�g�y klekot ko�atek przerywa cisz� nocn�. G�osy te budz� nawet pogr��onych we �nie mieszka�c�w wsi podolskiej; tu i owdzie ukazuj� si� �wiate�ka w oknach niskich chat