... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.

Prawo zobowi�za� zosta�o najwcze�niej zunifikowane spo�r�d wszystkich dzia��w prawa cywilnego. Dzie�a tego dokonano wydaj�c w 1933 r. Kodeks zobowi�za� oraz rok p�niej Kodeks handlowy, przy czym obie kodyfikacje wesz�y w �ycie 1.7.1934 r., a przesta�y obowi�zywa� dopiero 31.12.1964 r., poza pewnymi partiami KH, kt�re zachowa�y moc obowi�zuj�c� tak�e pod rz�dem KC (por. art. VI PWKC) - do 1.1.2001 r., kiedy to wszed� w �ycie Kodeks sp�ek handlowych. Kodyfikacje te, a zw�aszcza KZ, wywar�y ogromny wp�yw na rozw�j polskiej nauki prawa cywilnego, a tak�e na tre�� obowi�zuj�cego KC. Poza regulacj� podstawowych instytucji prawa zobowi�za� zamieszczon� 10 w KC, stosunki prawne tego typu normuje wiele ustaw szczeg�lnych wobec Kodeksu, kt�re uzupe�niaj�, a dla pewnych obszar�w tak�e modyfikuj� postanowienia kodeksowe. Por. zw�aszcza ustawy: Prawo w�asno�ci przemys�owej, o prawie autorskim i prawach pokrewnych, Prawo przewozowe, Kodeks morski, Prawo dewizowe, o komercjalizacji i prywatyzacji przedsi�biorstw pa�stwowych, o dzia�alno�ci ubezpieczeniowej, o ochronie praw lokator�w, Prawo zam�wie� publicznych, Prawo bankowe, Prawo wekslowe, Prawo czekowe, Prawo o publicznym obrocie papierami warto�ciowymi. b) Tak�e rozporz�dzenia s� cz�stym �rodkiem regulowania stosunk�w zo- 11 bowi�zaniowych. Jednak�e ich rola ulega istotnemu ograniczeniu w �wietle Konstytucji. Rozporz�dzenia mog� bowiem wyda� obecnie jedynie organy wskazane w Konstytucji i to na podstawie szczeg�owego upowa�nienia zawartego w ustawie Nb. 8-11 4 Rozdzia� I. Wiadomo�ci wst�pne i w celu jej wykonania - przy czym norma upowa�niaj�ca do wydania rozporz�dzenia powinna nie tylko okre�la� kompetentny organ i zakres spraw przekazanych do uregulowania, ale nawet wytyczne dotycz�ce tre�ci rozporz�dzenia (art. 92 w zw. z art. 142, 146, 148, 149 Konstytucji). 12 c) Konstytucja wyra�nie reguluje przes�anki uznania um�w mi�dzynarodowych za �r�d�a prawa polskiego, co budzi�o dawniej kontrowersje. W my�l art. 91 Konstytucji, ratyfikowana umowa mi�dzynarodowa, po jej og�oszeniu w Dzienniku Ustaw RP, stanowi cz�� krajowego porz�dku prawnego i jest bezpo�rednio stosowana, chyba �e jej stosowanie jest uzale�nione od wydania ustawy. Natomiast umowa mi�dzynarodowa ratyfikowana za uprzedni� zgod� wyra�on� w ustawie, ma nawet pierwsze�stwo przed innymi ustawami, je�eli ich tre�ci nie da si� pogodzi� z umow� mi�dzynarodow�. Polsk� wi��� liczne umowy mi�dzynarodowe, kt�re reguluj� m.in. problematyk� stosunk�w zobowi�zaniowych. W szczeg�lno�ci dotycz� one sfery w�asno�ci intelektualnej, przewozu i sprzeda�y towar�w. 13 Swoiste problemy pojawi�y si� na tle d��enia Polski do uzyskania cz�onkostwa w Unii Europejskiej, co znalaz�o wyraz w Uk�adzie Europejskim z 16.12.1991 r. ustanawiaj�cym Stowarzyszenie mi�dzy Rzecz�pospolit� Polsk�, z jednej strony, a Wsp�lnotami Europejskimi (obecnie Uni� Europejsk�) i ich pa�stwami cz�onkowskimi, z drugiej strony. Uk�ad ten wszed� w �ycie 1.2.1994 r. (za��cznik do Dz.U. z 1994 r. Nr 11, poz. 38 ze zm.). Przewidziane w nim Stowarzyszenie pomog�o Polsce w osi�gni�ciu ostatecznego celu, jakim by�o uzyskanie cz�onkostwa w Unii Europejskiej. W zwi�zku z tym RP zobowi�za�a si� dostosowywa� prawo polskie do ustawodawstwa istniej�cego w Unii Europejskiej. W dniu 16.4.2003 r. w Atenach zosta� podpisany Traktat dotycz�cy przyst�pienia Polski do Unii Europejskiej (Traktat akcesyjny), kt�ry po wyra�eniu zgody na jego ratyfikacj� w referendum przeprowadzonym w dniach 7-8.6.2003 r., zosta� ratyfikowany przez Prezydenta RP 23.7.2003 r. i wszed� w �ycie z dniem 1.5.2004 r. (Dz.U. z 2004 r. Nr 90, poz. 864). Najwa�niejszym skutkiem tego faktu jest przyj�cie przez Polsk� dotychczasowego dorobku prawnego Unii (acguis communautaire). Od 1.5.2004 r. organy stosuj�ce prawo w Polsce maj� obowi�zek uwzgl�dnia� normy prawne wydane przez organy Unii Europejskiej. Unia Europejska jest organizacj� ponadnarodow�, o samodzielnym porz�dku prawnym - r�nym od prawa mi�dzynarodowego i prawa krajowego pa�stw cz�onkowskich. Sk�ada si� na nie tzw. prawo pierwotne obejmuj�ce normy zawarte w traktatach za�o�ycielskich oraz tzw. prawo wt�rne stanowione przez organy Unii Europejskiej. W szczeg�lno�ci wydaj� one: tzw. rozporz�dzenia, kt�re bezpo�rednio obowi�zuj� na ca�ym obszarze Unii Europej- Nb. 12-13 � � 1. �r�d�a i miejsce prawa zobowi�za� w polskim systemie prawnym 5 skiej, oraz dyrektywy, kt�re zobowi�zuj� pa�stwa cz�onkowskie tylko do osi�gni�ci okre�lonych cel�w; natomiast pozostawiaj� im swobod� wyboru w�a�ciwych form. Ten elastyczniej szy w por�wnaniu z rozporz�dzeniami instrument dzia�ania jest najcz�ciej stosowanym �rodkiem w procesie harmonizowania prawa wsp�lnotowego. 2. Prawo zwyczajowe i zwyczaj Utrwalony w nauce prawa cywilnego pogl�d przyjmowa�, �e obok prawa 14 stanowionego tak�e prawo zwyczajowe mo�e regulowa� stosunki cywilnoprawne (w tym i zobowi�zaniowe) w zakresie niekoliduj�cym z prawem stanowionym. Przepisy Konstytucji w rozdziale III pt. ��r�d�a prawa" nie odnosz� si� do tej kwestii, poprzestaj�c na regulacji akt�w normatywnych. Mo�na st�d wnosi�, �e w Rzeczypospolitej Polskiej nie ma innych �r�de� prawa, poza prawem stanowionym. Bardziej wszak�e przekonuj�cy wydaje si� pogl�d, i� tre�� rozdzia�u III Konstytucji zamyka tylko kr�g �r�de� prawa stanowionego, natomiast nie wy��cza kszta�towania si� norm prawa zwyczajowego, je�eli nie pozostaj� one w kolizji z prawem stanowionym i odpowiadaj� formu�owanym w doktrynie prawniczej przes�ankom. Od prawa zwyczajowego nale�y odr�ni� zwyczaj. Jest to powszechnie sto- 15 sowana w danym czasie, w danym �rodowisku i w danych stosunkach spo�ecznych praktyka pewnego zachowania. W odr�nieniu wi�c od prawa zwyczajowego zwyczaje nie wyznaczaj� �adnej powinno�ci i w tym sensie �nie obowi�zuj�". Uzyskuj� one jednak donios�o�� prawn� przez to, �e przepisy prawne odsy�aj� do nich, wskazuj�c w ten spos�b organom rozstrzygaj�cym bardziej szczeg�owe dyrektywy od wyznaczonych w tre�ci tych przepis�w. Dla stosunk�w zobowi�zaniowych donios�e znaczenie maj� zw�aszcza przepisy odsy�aj�ce do zwyczaj�w przy: 1) wyk�adni o�wiadcze� woli (art. 65 KC); 2) zawarciu umowy (art. 69 KC); 3) okre�leniu sposobu wykonywania zobowi�za� (art. 354 KC); 4) okre�leniu mocy wi���cej wzorc�w um�w (art. 384 � 2 KC); 5) ustalaniu tre�ci stosunku zobowi�zaniowego (art