... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
W przyszłej 10-letniej szkole specjalnej dla upośledzonych umysłowo w stopniu umiarkowanym i znacznym w ostatnich trzech klasach przysposobienie do pracy ma się odbywać w wa- runkach chronionych w szerszym zakresie. Aby przygotować się odpowiednio do realizacji nowych form przysposobienia zawodo- wego, należy już obecnie w oparciu o doświadczenia uzyskane w dotychczasowej działalności podjąć szersze próby rozwiązania tego problemu. Przykładem tego może być współpraca łódzkiej Spółdzielni „Mors" z władzami oświatowymi, w wyniku której zorganizowano w „szkole życia" kurs szkolenia dla umiarkowa- nie i znacznie upośledzonych umysłowo w zakresie pakowania artykułów sypkich. Wyposażenie w sprzęt, pomoce, surowiec do ćwiczeń dostarcza spółdzielnia. Obecnie myśli się nad próbą wprowadzenia innych dostępnych dla tej młodzieży rodzajów prac i czynności oraz nad zorganizowaniem hotelu dla sierot na- turalnych i społecznych. Nasuwa się tu wniosek, że spółdzielnie inwalidzkie różnych branż powinny szerzej udostępnić oddziały lub stanowiska chronione, a władze oświatowe i TPD ściślej współdziałać w organizacji szkolenia. Istnieje także potrzeba organizacji przygotowania zawodowe- 52 go dorosłych upośledzonych umysłowo, zwłaszcza że wśród absolwentów szkół podstawowych specjalnych dla lekko upośle- dzonych umysłowo, nie objętych szkołą zawodową, jest znaczny procent inwalidów. Fakt ten determinuje sytuację tej grupy dorosłych upośledzonych umysłowo. Nie dorobiliśmy się także form organizacyjnych dokształcania upośledzonych umysłowo. Konieczne jest więc podjęcie skoordynowanych badań naukowych nad problematyką z zakresu rehabilitacji zawodowej upośledzo- nych umysłowo różnego stopnia. Reforma szkolnictwa specjalnego wprowadzająca 10-letnią szkołę specjalną powinna postawić w centrum uwagi problem szkolenia zawodowego upośledzonych umysłowo i zapewnić wa- runki dla jego realizacji. Przygotowanie do pracy jest bowiem jednym z najskuteczniejszych czynników działalności rehabili- tacyjnej. Przeprowadzone badania wykazują, że we właściwym przygo- towaniu zawodowym tkwią wartości kształcące i wszechstronnie rozwijające jednostkę upośledzoną umysłowo. Wśród osób lekko upośledzonych umysłowo, przygotowanych do zawodu, procent nie pracujących jest przeszło dwukrotnie (w tym u mężczyzn aż czterokrotnie) niższy niż wśród osób bez zawodu, osoby szkolone zawodowo stabilizują się w pracy i 67,5%> nie zmienia jej w gru- pie bez zawodu, zaś tylko 42% wykazuje stabilizację. Przygoto- wani do pracy są z niej zadowoleni, przystosowują się do wa- runków i otoczenia, i tylko u 6% przystosowanie budzi zastrze- żenia, podczas gdy u osób bez zawodu trudności w przystosowa- niu występowały aż w 31%. Szkoleni zawodowo założyli rodziny i ich małżeństwa były trwałe. Upośledzeni bez zawodu natomiast prowadzili niesamodzielny tryb życia. Założone przez nich rodzi- ny żyły w nędzy, gdyż zarobione pieniądze przepijali. Wśród przygotowanych zawodowo jedynie 3,7% było wykolejonych, podczas gdy w grupie bez zawodu aż 25,4%. Przygotowanie głębiej upośledzonych umysłowo do pracy zmienia ich sytuację rodzinną, podwyższa stopień dojrzałości społecznej i wpływa na to, że jednostki te są bardziej akcepto- wane społecznie. Przytoczone fakty wskazują na duże znaczenie społeczne przy- gotowania zawodowego upośledzonych umysłowo. Przejawia się ono z jednej strony w tym, że otwiera możliwości pełnej reha- bilitacji i pozwala wykorzystać potencjał rozwojowy tych osób dla dobra własnego i dla społeczeństwa, z drugiej zaś przynosi społeczeństwu konkretne korzyści ekonomiczne w postaci wydaj- nej i dobrze wykonywanej pracy na odpowiednio dobranych sta- nowiskach. Ma to szczególne znaczenie w dobie dynamicznego rozwoju naszej gospodarki, nakazującego efektywne wykorzysta- nie potencjału ludzkiego. Jerzy Malinowski NIEKTÓRE ZASADY ORGANIZOWANIA PRACY PRODUKCYJNEJ OSÓB UPOŚLEDZONYCH UMYSŁOWO Zagadnienia pracy osób upośledzonych umysłowo powinny być rozpatrywane w sposób kompleksowy, to znaczy z uwzglęcU nieniem całego zespołu czynników warunkujących prawidłowe pod względem jakościowym i ilościowym wykonanie zadanej upośledzonemu umysłowo pracy. Wiadomo bowiem, że naucza., nie wykonywania czynności w sensie manualnym oraz dostarczę^ nie upośledzonemu umysłowo kompleksu środków i narzędzi pracy — nie wystarcza, że jest to dużo poniżej minimum warun- ków koniecznych do osiągnięcia przez niego pozycji dobrego pracownika. Wśród tego kompleksu czynników należy wymieni^ następujące ich grupy: — szkolenie zawodowe; — model współżycia społecznego w zakładzie pracy; ." — system produkcji i system płac; — proces pracy, stanowisko i fizyczne otoczenie stanowisk^ pracy; — formy i metody społeczno-wychowawczego i kulturalno^ -oświatowego oddziaływania zakładu pracy poza rzeczywisty!^ czasem pracy; — współdziałanie ze środowiskiem spoza zakładu pracy