... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
V) oraz sieć okręgową (30 tyś. V). Poważnie rozbudowywano system gazociągów. Zakładano bowiem, że gaz na terenie COP-u stanowić będzie główne paliwo energetyczne. Podjęto rozbudowę fabryk broni w Radomiu i Starachowicach, rozpoczęto budowę kombinatu metalurgicznego w Stalowej Woli. W Rzeszowie budowano, obok fabryki silników Państwowych Zakładów Lotniczych, fabrykę obrabiarek Cegielskiego oraz fabrykę reflektorów. W Sanoku powstała fabryka broni. W Dębicy zbudowano fabrykę syntezy chemicznej. W Pustkowiu koło Dębicy — kombinat chemiczny, w Mielcu — fabrykę pła-towców, w Niedomicach fabrykę celulozy. W sumie jednak, mimo ogromnej koncentracji środków pieniężnych, powstający w COP przemysł nie był w stanie wchłonąć istniejących nadwyżek .siły roboczej. Wielkie zakłady przemysłowe, zarówno budowane jak i projektowane, mogły zatrudnić 55 tyś. pracowników, średni i drobny przemysł — około 36 tyś., rzemiosło — około 6 tyś., a handel — 10 tyś. Razem mogło zatem znaleźć tu zatrudnienie 107 tyś. nowych pracowników, podczas gdy nadwyżkę wolnej siły roboczej szacowano, jak już mówiliśmy, na 400—700 tyś. osób. Rzeczywiste rozwiązanie problemów bezrobocia, a zwłaszcza względnego przeludnienia agrarnego, wymagało — obok forsownego uprzemysłowienia — przeprowadzenia radykalnej reformy rolnej. Tylko łączne, skoordynowane zastosowanie obu tych środków mogło doprowadzić do złagodzenia palącej kwestii bezrobocia, a przez to do poprawy sytuacji mas pracujących. Jednakże ograniczenia klasowe rządu sanacyjnego uniemożliwiały takie rozwiązanie. Toteż podjęte w Polsce w 1936 r. próby nakręcania koninunktury, których obiektem sztandarowym był COP, nie doprowadziły do takiego podniesienia zapotrzebowania ludności, które by gwarantowało stały rozwój przemysłu, rolnictwa i handlu. Osiągnięte 23 — Historia gospodarcza Polsld 354 Część piąta wyniki zawdzięczano przede wszystkim korzystnej koniunkturze światowej i finansowaniu zbrojeń przez państwo. 38.5. OŻYWIENIE GOSPODARCZE W LATACH 1937—1939 W rezultacie rozwoju zbrojeń i rozbudowy produkcji wojennej przemysł polski odczuwał w latach 1937—1939 silne ożywienie. Produkcja ( przemysłowa przekroczyła poziom z roku 1928, a w niektórych gałęziach osiągnęła nawet granice zdolności produkcyjnej czynnych przedsiębiorstw. Ogólny wskaźnik produkcji przemysłowej wzrósł w Polsce w 1937 r. w stosunku do 1936 r. o 15 punktów, a w 1938 r. o dalsze 8 punktów. Rentowność przedsiębiorstw znacznie się poprawiła. Zyski wykazywane w bilansach krajowych spółek akcyjnych wzrosły w 1937 r. o 150% i w porównaniu z 1936 r. W dalszym ciągu daleko silniej zwiększała się produkcja środków produkcji niż przedmiotów spożycia. Szczególnie rozwijały się działy przemysłu związane z wytwórczością wojenną. Natomiast przemysł cywilny, zwłaszcza w okręgach rolniczych, zaczął wykazywać w 1939 r. nawet pewne tendencje spadkowe. Zatrudnienie w wielkim i średnim przemyśle wzrosło w 1937 r. w porównaniu z rokiem poprzednim o 99 tyś. osób, a w 1938 r. o dalsze 52 tyś. Mimo to liczba zarejestrowanych bezrobotnych nie zmniejszała się , w tych latach, utrzymując się nadal na wysokim poziomie: 470 tyś. — 456 tyś. osób. W stosunku do okresu dna kryzysu liczba zarejestrowanych bezrobotnych nie tylko nie spadła, ale wzrosła prawie dwukrotnie. Świadczy to o tym, że podjęte przez państwo prace inwestycyjne były zbyt skromne, aby mogły zapewnić rozwiązanie problemu bezrobocia. Na rynek pracy w Polsce przybywało bowiem corocznie około 150 tyś. nowych osób poszukujących pracy, nie licząc migracji ludności wiejskiej do miast. Tymczasem, jak już wiemy, wszystkie inwestycje COP stworzyły miejsca pracy dla około 100 tyś. osób. W tej sytuacji można było spodziewać się dalszego wzrostu bezrobocia. Trzeba przy tym pamiętać, że faktyczna liczba bezrobotnych robotników w miastach była znacznie wyższa niż liczba zarejestrowanych poszukujących pracy. Według danych Ministerstwa Spraw Wewnętrznych rzeczywiste bezrobocie w miastach wynosiło w marcu 1936 r. około miliona osób. Mimo wysokiego poziomu bezrobocia wzrost stanu zatrudnienia oraz niskie ceny artykułów rolnych powodowały, że suma realnych dochodów klasy robotniczej w latach pokryzysowych wzrosła. W roku 1937 była ona wyższa o 12% niż w roku 1936. W roku 1938 wzrosła o dalsze 15%. Trzeba jednak pamiętać, że poziom wyjściowy roku 1936 był bardzo niski. W roku 1937, mimo podwyżek, zarobki były nadal niższe niż w roku 1929. Poziom przedkryzysowy został przekroczony dopiero w roku na- Polska międzywojenna 355 stępnym. Mimo to położenie ludności robotniczej, aczkolwiek lepsze niż w latach kryzysu, było ciągle ciężkie, na co wpływało przede wszystkim wielkie bezrobocie. i W roku 1938 potencjał przemysłowy Polski został zwiększony przez j zajęcie Śląska Cieszyńskiego (tzw. Zaolzia). Do Polski przyłączono dwa j powiaty: cieszyńfc-ki i frysztacki, o powierzchni 800 km2, zamieszkałe przez 250 tyś. osób. Na terenie tym było 6,5 tyś. zakładów przemysłowych i handlowych zatrudniających przeszło 58 tyś. ludzi