... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
38. 17 Biuletyn 1995, nr 2, s. 33. 18 Por. przypis 12. 116 ///. Zasady naczelne postępowania cywilnego lenie to uznaje się za właściwsze od „sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy", którym to pojęciem operują art. 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności oraz art. 45 ust. 1 Konstytucji RP. Termin: sprawiedliwy bowiem odnosi się raczej do rezultatu postępowania a nie do jego przebiegu19. Prawo strony do rzetelnego postępowania gwarantują w szczególności omówione w poniższym paragrafie zasady niezależności i niezawisłości sądu, zasada jawności, zasada instancyjności oraz naczelna zasada postępowania cywilnego kontradyktoryjności i równości stron. Zasada ta zobowiązuje również strony i uczestników postępowania do takiego działania, które polega na nienadużywaniu praw procesowych. Sąd powinien sprawować nad tym kontrolę. Kodeks postępowania cywilnego nie zawiera wprawdzie przepisu, który zabraniałby stronom nadużywania praw procesowych, jednak niekiedy dotyka tego problemu. Strony i uczestnicy postępowania obowiązani są więc dawać wyjaśnienia co do okoliczności sprawy zgodnie z prawdą i bez zatajania czegokolwiek (art. 3). Niezależnie od wyniku sprawy sąd może włożyć na stronę lub interwenienta obowiązek zwrotu kosztów, wywołanych ich niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem (art. 103 § 1). Dotyczy to zwłaszcza kosztów powstałych wskutek uchylenia się od wyjaśnień lub złożenia wyjaśnień niezgodnych z prawdą, zatajenia lub opóźnionego powoływania dowodów, a także nieusprawiedliwionej odmowy poddania się mediacji, na którą strona uprzednio wyraziła zgodę (art. 103 § 2). Sąd pominie środki dowodowe, jeżeli strona powołuje dowody jedynie dla zwłoki (art. 217 § 2). Sąd II instancji może pominąć nowe fakty i dowody, jeżeli strona mogła je powołać w postępowaniu przed sądem I instancji (art. 381). II. Z zasadą rzetelnego postępowania pozostaje w związku czas trwania postępowania. Z art. 45 ust. 1 Konstytucji RP można wyprowadzić nakaz rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. Artykuł 6 ust. 1 Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności operuje sformułowaniem: rozpatrzenie sprawy w rozsądnym terminie, p Przepisy te mają przeciwdziałać przewlekłości postępowania. Kryteria oceny długotrwałości postępowania ustalone przez Europejski Trybunał Ochrony Praw Człowieka są następujące: skomplikowanie sprawy, waga sprawy dla strony, zachowanie skarżącego i organów prowadzących postępowanie20. Warto zauważyć, że dwa z tych kryteriów dotyczą zachowania się sądu i stron, co pozostaje w związku z zasadą rzetelnego postępowania. 14 Zasady naczelne wymiaru sprawiedliwości 117 19 Por. P. Hofmański, Komentarz do wybranych przepisów Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności, [w:] Standardy prawne Rady Europy. Teksty i Komentarze, t. III, Prawo karne, s. 92 i n. Pojęciami rzetelnego postępowania i rzetelnego procesu operuje M.A. Nowicki, Europejska Konwencja Praw Człowieka, Warszawa 1999, s. 227. 20 Por. A. Redelbach, Strasbourg bliżej: skargi indywidualne do Europejskiej Komisji Praw Człowieka, Poznań 1996, s. 91. Rozpoznanie sprawy przez sąd bez nieuzasadnionej zwłoki ma dwa aspekty, pierwszy dotyczy instrumentów mających zapewnić stronie możliwość uzyskania orzeczenia w sprawie w rozsądnym czasie. Należy tu przede wszystkim problematyka środków prawnych, z których może skorzystać strona, w razie gdy w jej ocenie sąd dopuszcza się przewlekłości w postępowaniu. Drugi aspekt wiąże się z odpowiedzialnością za szkodę, którą strona poniosła wskutek naruszenia jej prawa do rozpoznania sprawy bez nieuzasadnionej zwłoki. III. Kodeks postępowania cywilnego zawiera przepisy, które mają wprawdzie charakter instrukcyjny, lecz służą przyspieszeniu postępowania. I tak wymienić można: art. 6, 242, 471, 475, 47916. Sąd Najwyższy w orzeczeniu z 24 czerwca 1993 r., III ARN 33/9321, stwierdził, że w świetle art. 6 Europejskiej Konwencji o Ochronie Praw Człowieka i Podstawowych Wolności nadmierna długość toczącego się w sprawie postępowania może być uznana za naruszenie służącego każdemu prawa do rozstrzygnięcia jego sprawy w rozsądnym terminie przez niezawisły sąd