... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
315 i 316, 426-430, 458; vol. II, ss. 295-323; DDF, 1. serie, vol. I, ss. 242 i 243, 290 i 291; tak¿e Ch. Thorne, op. cit., ss. 318, 322 i 323. 344 zgody na posiadanie tych rodzajów broni, które dotychczas by³y dla Rzeszy niedostêpne. W przeciwnym razie zapowiadano wycofanie siê z konferencji genewskiej. W swoim dzienniku Stimson notowa³, ¿e stary duch pruski budzi siê i teraz znajduje siê w bardzo niebezpiecznym punkcie". Stimson przygotowa³ nawet specjalne aide-memoire, w którym negatywnie oceni³ niemieckie ¿¹dania. Jego treœæ nie zosta³a jednak zaakceptowana przez Hoovera. Prezydent uwa¿a³, ¿e niemieckie ¿¹danie równoœci znajduje zrozumienie wœród czêœci amerykañskiej opinii publicznej, a zw³aszcza niebagatelnej liczby potencjalnych wyborców pochodzenia niemieckiego. Zatem prasie przekazano oœwiadczenie, w którym jedynie namawiano Niemcy do powrotu na salê genewskich obrad oraz apelowano o powszechne rozbrojenie226. Amerykañskie poszukiwanie ³agodnego sposobu realizacji niemieckich d¹¿eñ opiera³o siê na za³o¿eniu, ¿e nie mo¿na burzyæ zasadniczych struktur wersalskiego porz¹dku i wywo³ywaæ silnej eksplozji. Chodzi³o, jak to uj¹³ Stimson w rozmowie z ambasadorem w³oskim, 0 „koniecznoœæ zmodyfikowania traktatu w interesie sprawiedliwoœci 1 uczciwoœci". Jednak zmiany takie - twierdzi³ sekretarz stanu - powinny byæ przeprowadzone nie przy u¿yciu si³y, poprzez ³amanie traktatów, ale drog¹ konsultacji. Odnosi³o siê to równie¿ i do tych artyku³ów traktatu wersalskiego, które dotyczy³y rozbrojenia227. Poniewa¿ jednak zgodnie z informacjami dochodz¹cymi z Berlina, Niemcy, podobnie jak Japoñczycy na Dalekim Wschodzie, nie chcieli czekaæ na przeprowadzenie zmian drog¹ konsultacji lub umiarkowanych modyfikacji, Stimson uzna³, ¿e lepiej opowiedzieæ siê za utrzymaniem status quo. Kiedy zaœ wzros³a nadzieja Amerykanów na francusk¹ pomoc na Dalekim Wschodzie, amerykañski punkt widzenia zbli¿y³ siê jeszcze bardziej do stanowiska Pary¿a w kwestii remilitary-zacji Niemiec i ich d¹¿eñ rewizjonistycznych. W ten sposób pojawi³a siê korelacja problemów europejskich z azjatyckimi, dowodz¹c globa-lizmu w amerykañskiej polityce zagranicznej. Ju¿ wkrótce Stimson apelowa³ o solidarnoœæ Zachodu, aby „uniemo¿liwiæ Niemcom i Japoñczykom wspólne dzia³ania w Genewie, co mia³oby straszne konsekwencje dla przysz³oœci traktatu pokojowego"228. Nale¿y jednak M SL, Henry L. Stimson Papers, Stimson Diary, 7, 15-17, 20 IX, 20 X 1932; FRUS, 1932, vol. I, ss. 424-426, 431 i 432, 442 i 443, 449 i 450. 27 SL, Henry L. Stimson Papers, Stimson Diary, 7 IX 1931 m Tam¿e, 20 X 1932. 345 pamiêtaæ, ¿e w tym samym czasie prezydent, walcz¹cy o g³osy wyborców pochodzenia niemieckiego, by³ przeciwny jednoznacznemu odrzucaniu ¿¹dañ Berlina i przyjêciu antyniemieckiego kursu w polityce zagranicznej. W tej sytuacji Stimson próbowa³ szukaæ drogi wyjœcia z dylematu powsta³ego wskutek stanowiska Hooyera oraz sprzecznoœci w d¹¿eniach Niemiec i Francji, a tak¿e zamiarów Japonii. Prób¹ pozytywnego podejœcia do tych problemów by³a propozycja z³o¿ona 8 sierpnia 1932 r. przed Rad¹ ds. Stosunków Miêdzynarodowych. Stimson zamierza³ skupiæ Europê wokó³ paktu Kellogga-Brianda, co mia³o byæ podstaw¹ do potêpienia agresji japoñskiej oraz wesprzeæ europejskie bezpieczeñstwo obietnic¹ przedyskutowania kwestii amerykañskiej neutralnoœci na wypadek konfliktu zbrojnego. Stimson oœwiadczy³, ¿e w momencie kryzysu Stany Zjednoczone podejm¹ konsultacje z pañstwami europejskimi w sprawie utrzymania lub rezygnacji z neutralnoœci. Trzy dni póŸniej, w mowie wyg³oszonej z okazji przyjêcia od republikanów nominacji na prezydenta, Hooyer potwierdzi³ gotowoœæ Stanów Zjednoczonych do podjêcia konsultacji w momencie zagro¿enia pokoju w Europie i œwiecie229. Powrót do idei konsultacji nie oznacza³ rzecz jasna zasadniczej zmiany w amerykañskiej polityce wobec Europy. By³o to jedynie taktyczne posuniêcie: próba wprowadzenia konsultacji, jako nieformalnej, czyli pozostaj¹cej poza kontrol¹ Senatu zasady w amerykañskiej dyplomacji. Nadal nie by³o mowy o zobowi¹zaniach politycznych i wojskowych oraz mo¿liwoœci wykorzystania amerykañskich si³ do przeciwstawienia siê agresji w Europie. Zarówno prezydent, jak i jego sekretarz stanu s¹dzili, ¿e obietnica konsultacji pozwoli prze³amaæ trwaj¹cy od wrzeœnia impas w negocjacjach rozbrojeniowych, spowoduje, ¿e pañstwa europejskie zgodz¹ siê przeprowadziæ znacz¹ce redukcje zbrojeñ. Deklaracja USA o konsultacji zosta³a bardzo przychylnie przyjêta we Francji. Stwierdzono, ¿e amerykañska wola wspó³dzia³ania z Europ¹ odpowiada francuskim potrzebom i satysfakcjonuje Pary¿. Zwrócono uwagê przede wszystkim na fakt, ¿e Stimson skupi³ siê bardziej na utrzymaniu status quo (amerykañska obietnica jako przestroga dla 229 FRUS, 1932, vol. I, ss. 182-184, 215-218, 223-225, 244 i 245, 249-251, 575-583; H. C. Hoover, The State Papers..., vol. n, s. 260. 346 ewentualnego agresora) ni¿ mo¿liwoœci rewizji traktatu wersalskiego230. Zmiana taktyki amerykañskiej, polegaj¹ca na silniejszym przywi¹zaniu do idei nienaruszalnoœci traktatu wersalskiego, spowodowa³a wyraŸn¹ poprawê stosunków miêdzy Pary¿em a Waszyngtonem231. Równoczeœnie wzros³o napiêcie na linii Niemcy - USA. Je¿eli niemieckie ¿¹dania równouprawnienia militarnego spowoduj¹ fiasko d¹¿eñ rozbrojeniowych - ostrzeg³ podsekretarz stanu Castle - to amerykañska reakcja bêdzie „bardzo nieprzyjemna dla Niemiec. Mimo wszystko traktat wersalski jest nadal aktualny"232. Bez wzglêdu na amerykañskie stanowisko oraz mimo propozycji o konsultacji przed³o¿onych przez Stimsona, kolejny rozdzia³ dziejów konferencji rozbrojeniowej obraca³ siê wokó³ kwestii, co zrobiæ, aby Niemcy wróci³y do sto³u obrad? Praktycznie sprowadza³o siê to do pytania, co ma zrobiæ Francja? Kontrowersje wokó³ tej sprawy trwa³y do grudnia 1932 r. W tym czasie w Stanach Zjednoczonych odby³y siê wybory prezydenckie. 6. „LAMÊ DUCK PRESIDENT" Kampania wyborcza republikanów w 1932 r