... masz przeĹźywaÄ Ĺźycie, a nie je opisywaÄ.
Prawdopodobieństwo to obliczano, dzielšc liczbę uczestników przejawiajšcych każdy z symptomów ASD, u których póniej rozwi- nęło się PTSD, przez ogólnš liczbę osób, które zgłosiły ten symptom. Negatywnš moc predyktywna zdefiniowalimy jako prawdopodobieństwo niepowstania PTSD, jeżeli dany symptom nie wystšpił. To prawdopodobieństwo obliczano, dzielšc licz- bę uczestników, którzy nie zgłosili danego objawu ASD i u których nie wystšpił PTSD, przez ogólnš liczbę tych, którzy nie zgłosili tego symptomu. Moc predyk- tywna każdego z symptomów przedstawia tabela 3.4. Uzyskana dla objawów dy- socjacyjnych moc predyktywna od umiarkowanej do znacznej podkrela wagę ob- jawów dysocjacyjnych w reakcji na ostry stres (Koopman i in., 1995). Odrętwienie i depersonalizacja miały znacznš moc predyktywna pozytywnš i negatywnš. Wyni- ki dla odrętwienia były zgodne z uprzednimi doniesieniami o tym, że ten objaw naj- lepiej różnicuje ofiary napadu z PTSD i bez niego (Foa, Riggs i Gershung, 1995). 34 Częć I. Problemy teoretyczne i empiryczne Tabela 3.4, Pozytywna i negatywna moc predyktywna każdego symptomu ASD 1 Pozytywna moc Negatywna moc symptom AoD predyktywna* predyktywna Strach 0,31 0,86 Bezradnoć 0,30 0,93 Odrętwienie 0,79 0,88 Zredukowana wiadomoć 0,60 0,84 Derealizacja 0,55 0,88 Depersonalizacja 0,80 0,84 Amnezja dysocjacyjna - Nawracajšce obrazy i myli 0,56 0,91 Koszmarne sny 0,55 0,80 Poczucie przeżywania dowiadczenia na nowo 0,86 0,81 Dystres podczas ekspozycji 0,48 0,87 Unikanie myli i rozmów 0,65 0,87 n R7 Unikanie miejsc i ludzi 0,58 U,o / Trudnoci ze snem 0,41 0,87 Podatnoć na irytację 0,35 0,78 Słaba koncentracja 0,56 0,84 Nadmierna czujnoć 0,31 0,85 Przesadna reakcja przestrachu 0,59 0,85 Niepokój ruchowy 0,73 0,83 W badaniu nie mierzono amnezji dysocjacyjnej. a Prawdopodobieństwo wystšpienia PTSD, kiedy występuje dany symptom. Prawdopodobieństwo niewystšpienia PTSD, kiedy nie występuje dany symptom. W danych tych były jednak rezultaty, które podważały wyróżnianie dysocjacji wród kryteriów ASD. Po pierwsze, objawy dysocjacyjne wypadły lepiej jako pre- dyktor nieobecnoci PTSD niż jego obecnoci, a więc może być potrzebne ich bar- dziej precyzyjne zdefiniowanie, tak by zmaksymalizować pozytywnš moc predyk- tywna. Po drugie, objawy dysocjacyjne w dużym stopniu zachodzš na siebie, co stwierdzili już inni (Bremner i in.,1997). Ten wynik kwestionuje wzajemnš nieza- leżnoć poszczególnych objawów dysocjacyjnych wyszczególnionych w kryteriach ASD. Po trzecie, 60% osób, które spełniały wszystkie kryteria ASD z wyjštkiem dy- socjacji, cierpiało na PTSD 6 miesięcy po urazie. Rezultat ten sugeruje, że ostra dy- socjacja nie była warunkiem koniecznym wystšpienia PTSD. Po czwarte, poczucie przeżywania na nowo dowiadczenia traumatycznego i niepokój ruchowy również majš znacznš moc predyktywna. Wyniki te potwierdzajš tezę, że ostre pobudzenie i dystres sš również ważnymi czynnikami poredniczšcymi w przystosowaniu po urazie (Ehlers i Steil, 1995; Shalev, 1992). 3.8. Predyktory ASD W przeciwieństwie do szerokiego zakresu badań nad predyktorami PTSD (Blanchard, Hickling, Taylor i in., 1996; Blanchard, Hickling, Taylor, Loos i Gerardi, 1994; Dunmore, Clark i Ehlers, 1997), predyktory ASD oceniano tylko w nielicz- Rozdział 3. Wiedza empiryczna o zespole ostrego stresu 35 nych badaniach. Choć sš uzasadnione powody, by przypuszczać, że predyktorami obydwu zaburzeń sš podobne czynniki, potrzebne sš dalsze badania empiryczne. Pierwsze badania majšce na celu zdobycie dokładniejszej wiedzy o interakcji między innymi zaburzeniami a ASD zostały opisane przez Bartona i innych (1996). Stwierdzono w nich, że osoby z ASD wykazywały więcej dysfunkcji psychiatrycz- nych (zaburzeń osi I i osi II3) przed urazem niż grupa, która nie spełniała kryteriów ASD, lecz otrzymała póniej diagnozę PTSD. Ponadto Barton i inni zaobserwowali trend polegajšcy na tym, że uczestnicy z ASD mieli wyższe wskaniki wczeniejsze- go PTSD i wczeniejszego kontaktu z wydarzeniami traumatycznymi. Chociaż wagę tych danych ograniczał retrospektywny charakter diagnozy ASD, wynika z nich, że - tak jak do PTSD - do ASD usposabia podatnoć {vulnerability) psychologiczna. My sprawdzilimy pewnš liczbę predyktorów nasilenia ASD na naszej próbie wyjciowej. Zmiennymi, które wzięlimy pod uwagę, były: wiek, wynik w Inwenta- rzu Depresji Becka {Beck Depression Imentory - BDI; Beck, Ward, Mendelson, Mock i Erbaugh, 1961), styl radzenia sobie ze stresem, długoć hospitalizacji, neu- rotyzm, to, na ile obiektywnie ciężkie były obrażenia, wczeniejsze wypadki drogo- we, wczeniejsze urazy, ewentualna historia leczenia psychiatrycznego, ewentualna historia PTSD, subiektywna siła urazu oraz płeć. Dla próby z nietraumatycznymi uszkodzeniami mózgu znaczšcymi predyktorami były: wyniki w BDI, historia le- czenia psychiatrycznego, historia PTSD i wczeniejsze wypadki drogowe; predykto- ry te łšcznie wyjaniały 61% wariancji (Harvey i Bryant, 1999d). Dla próby z trau- matycznymi uszkodzeniami mózgu najlepszymi predyktorami były: BDI, historia PTSD, wiek i styl radzenia sobie ze stresem oparty na unikaniu, wyjaniajšce 67% wariancji (Harvey i Bryant, 1998c). Ponieważ na podstawie uprzednich badań two- rzono modele wyjaniajšce około 40% wariancji symptomów PTSD (np. Blanchard, Hickling, Barton i in., 1996; Bryant i Harvey, 1995c), taki procent wariancji wyja- nianej przez regresję wielokrotnš jest imponujšcy. Prawdopodobne jest, że faza os- trego urazu - w przeciwieństwie do bardziej długotrwałego przystosowania - zdo- minowana jest przez specyficzne czynniki psychologiczne skojarzone z podatnociš. Natomiast bardziej chroniczny PTSD może być modyfikowany przez rozmaite czyn- niki zwišzane z problemami zawodowymi, sšdowymi i przystosowania. Istniejš porednie dowody na to, że ludzi, u których rozwija się ASD, może ce- chować wczeniejsza podatnoć na uruchamianie mechanizmów dysocjacyjnych