... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.

Polski handel zbo¿owy by³y wysokie, lecz konkurencja bezlitosna: przywilejów strze¿ono zazdroœnie, nie cofaj¹c siê przed warcholstwem i buntem, a miejskie instytucje dobroczynne pa- trzy³y z³ym okiem na lenistwo. Gdañsk by³ ruchliwym mrowiskiem pracy, dobro- bytu i kultury - zjawiskiem dobrze znanym we W³oszech czy Niderlandach, lecz absolutnie nie spotykanym w Polsce. Stanowi³ wiêc niew¹tpliwie najwiêksz¹ atrak- cjê - by³ czymœ w rodzaju materialistycznej Mekki, która kusi³a i przyci¹ga³a pol- skiego szlachcica, zapraszaj¹c go, aby tu kupowa³ i sprzedawa³, wszystko traci³ lub zdobywa³ fortunê, ob³adowywa³ siê œwiecide³kami i zbytkownymi prezentami dla domu i rodziny, s³ucha³ nowin i ogl¹da³ fascynuj¹ce widoki; aby w koñcu - wyczerpany i syty rozrywki - wyruszyæ pod pr¹d Wis³¹ w d³ug¹, powoln¹ podró¿ do domu. Aby utrzymaæ wysoki poziom ¿ycia, zagraniczny handel zbo¿em musia³ oczy- wiœcie iœæ w parze z handlem wieloma innymi towarami. Import równowa¿y³ eks- port. Statki wioz¹ce zbo¿e zabiera³y równie¿ we³nê, len, skórê, drewno i metale. W drodze powrotnej przywozi³y wyroby manufakturowe, towary kolonialne, ryby, alkohol, sól i wêgiel. Struktura gdañskiego handlu by³a w gruncie rzeczy bardzo z³o¿ona. Od stro- ny l¹du utrzymywa³ on zwi¹zki ze wszystkimi czêœciami Rzeczypospolitej. W kie- runku na zachód mia³ powi¹zania z Niemcami, a zw³aszcza ze Œl¹skiem, który dostarcza³ cienkiego sukna, wyrobów metalowych wysokiej jakoœci, narzêdzi, broni i sprzêtów; w kierunku na po³udnie - z Krakowem i basenem Dunaju; w kierunku na wschód - z £ukowem, który by³ oœrodkiem handlu byd³em i skórami, z Ukra- in¹, sk¹d pochodzi³y dostawy pota¿u i saletry, a poœrednio z Moskw¹, sk¹d w sa- mym tylko roku 1600 dostarczono na rynek w GnieŸnie 800 000 skór. Kontakty zamorskie utrzymywano ze wszyskimi ruchliwymi rynkami handlowymi œwiata. Ogólna sytuacja podlega³a sta³ym wahaniom. Ale dane statystyczne zebrane dla przyk³adowego r. 1641 daj¹ przegl¹d iloœci i zró¿nicowania podstawowych arty- ku³ów: Handel zagraniczny Gdañska, 1641 Towary eksportowane Wartoœæ (w groszach pruskich) % A. Zbo¿e B. Inne produkty rolne C. Przetwory spo¿ywcze D. Drewno etc. E. Metale, minera³y F. Wyroby manufakturowe G. Ryby (reeksport) 19693 862 71,3 2302 172 8,4 251 290 0.9 1022 550 3,8 3 184 996 11,4 1 104 118 3,7 115 319 0,5 27 674 307 100,0 263 Tom I. 2. ¯ycie i œmieræ Rzeczypospolitej Polski i Litwy (1569-1795) Towary importowane 1. Wyroby manufakturowe 2. Wyroby kolonialne 3. Ryby i tran 4. Alkohol, wino i spirytus 5. Sól 6. Produkty rolne 7. Paliwa, wêgiel etc. 8. Skóry i futra Wartoœæ (w groszach pruskich) % 7 041 870 40,7 3 776 509 21,2 1 801 813 10,4 1 775 513 10,3 357 121 2,1 171 206 0,9 1 894 012 10,9 530 165 3,5 17348209 100.015 W tej epoce prosperity Gdañsk obs³ugiwa³ oko³o trzech czwartych ca³ego handlu zagranicznego Rzeczypospolitej. Jeœli chodzi o wiek XVIII, najdok³adniejsze informacje o przewo¿onych to- warach, cenach i trasach statków przetrwa³y w raportach francuskich residents w Gdañsku. W czasie wielkiej wojny pó³nocnej rz¹d w Pary¿u by³ powa¿nie za- niepokojony wzrostem potêgi Rosji na Ba³tyku oraz towarzysz¹cym mu upad- kiem handlu francuskiego. Gdañsk odczu³ ujemne skutki rosyjskiej blokady wy- brze¿a szwedzkiego i ostrej konkurencji Królewca. Francuskim urzêdnikom w Gdañsku kazano zatem prowadziæ dok³adny rejestr dzia³alnoœci handlowej por- tu i przesy³aæ zgromadzone dane do Pary¿a. Pod koniec ka¿dego roku sporz¹dza- no zestawienia danych dotycz¹cych iloœci, wartoœci oraz miejsca przeznaczenia lub pochodzenia wszelkich mo¿liwych towarów - od bursztynu (surowego) po marynowanego jesiotra - wywiezionych na eksport lub importowanych podczas minionych dwunastu miesiêcy. Sporz¹dzano te¿ notatki na temat wahañ cen w Gdañsku, dla porównania z odpowiednimi informacjami dotycz¹cymi handlu francuskiego. Co jednak mo¿e najciekawsze, w rejestrach odnotowywano ka¿dy statek, który zawija³ do portu