... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
były artykuły monopolowe i wyroby przemysłowe. Wobec wyraźnej przewagi popytu nad podażą, dostawy tych dóbr były niewystarczające, a ich wysokie ceny przekraczały możliwości zarobkowe pracowników najemnych. Z tego powodu powszechne były sklepy komisowe, gdzie można było kupić używane radia, rowery, odzież, buty itp., które sprzedawano również na bazarach. Likwidacja handlu prywatnego. Struktura własnościowa handlu uległa zasadniczym zmianom w wyniku tzw. bitwy o handel. Najważniejsze akty prawne z nią związane powstawały w maju i czerwcu 1947 r. Należały do nich: • uchwała KERM w sprawie powołania komisarza rządowego do spraw organizacji gospodarki mięsnej, • uchwała Rady Ministrów w sprawie stabilizacji cen, • ustawa o zwalczaniu drożyzny i nadmiernych zysków w obrocie handlowym, • ustawa o zezwoleniach na prowadzenie przedsiębiorstw handlowych i zawodowym wykonywaniu czynności handlowych, 55 Słowo "szaber" - wywodzące się z gwary złodziejskiej - oznaczało bezprawne przywłaszczanie przedmiotów porzuconych przez Niemców w czasie ucieczki bądź wysiedlenia, głównie na ziemiach odzyskanych. Często byty to rzeczy cenne: zegary, porcelana, dzieła sztuki, maszyny do szycia, radioodbiorniki itp. Szabrownictwo ścigane byto niezbyt skutecznie. Przeciwdziałać mu miał zakaz wywozu przedmiotów trwałego użytkowania z ziem odzyskanych. Egzekwowanie zakazu polegało na kontrolach prowadzonych na dworcach kolejowych, w pociągach, na szosach itp. Można było uzyskać pozwolenie na wywóz rzeczy, które pochodziły z magazynów urzędów likwidacyjnych mienia poniemieckiego. Możliwość rozporządzania tym mieniem tworzyła sprzyjający klimat dla korupcji i powstawania szybkich fortun na "Dzikim Zachodzie". 436 Polska w latach 1945-1950 • rozporządzenie Rady Ministrów w sprawie organizacji i zakresu działania Komisji Cennikowej, którego uzupełnieniem było rozporządzenie ministra przemysłu i handlu w sprawie powołania komisji cennikowych przy wojewodach i prezydentach miasta Warszawy i Łodzi oraz przekazanie wojewodom uprawnień do powoływania komisji cennikowych przy starostach i prezydentach miast wydzielonych. Zasadniczymi instrumentami kontroli zakładów handlowych było wprowadzenie cen maksymalnych, których wysokość ustalały komisje cennikowe, a ich przestrzeganie kontrolowały "czynniki społeczne", tj. głównie działacze związków zawodowych i rad narodowych. W przypadku doniesienia o przekraczaniu przez kupców cen maksymalnych sprawę kierowano do właściwej komisji specjalnej, która mogła osadzić obwinionego w obozie pracy przymusowej - były cztery takie obozy - przeważnie na okres 3-6 miesięcy56. Jako wykroczenie traktowano także niewidoczne umieszczenie ceny na sprzedawanym towarze, różnice wagi bądź gatunku, ukrywanie towarów pod ladą itp. W połowie maja 1947 r. komisja specjalna zatwierdziła zaostrzony regulamin obozów pracy przymusowej, a w lipcu określono zasady jej współdziałania z milicją i ORMO w dziedzinie walki ze spekulacją. W kolejnych miesiącach walkę "ze spekulacją" zaostrzano. Jak wynika z przytoczonych aktów prawnych, "bitwa o handel" toczyła się na płaszczyźnie policyjno-administracyjnej, głównie przez działania represyjne. Ten sam cel starano się osiągnąć przez odpowiednią politykę wykupu koncesji na prowadzenie zakładów handlowych oraz politykę podatkową. Najbardziej dotkliwe były tzw. domiary podatkowe, ustalane arbitralnie przez urzędników skarbowych, od których nie było odwołania. Oczywiście sprzyjało to korupcji aparatu skarbowego, zwłaszcza na ziemiach odzyskanych. "Bitwa o handel" toczyła się w warunkach załamania równowagi rynkowej, kiedy po zużyciu zapasów poniemieckich i ustaniu dostaw UNRRA wysoka stopa inwestycji przyniosła ograniczenie masy towarowej na rynku. Dni bezciastkowe i bezmięsne nie wystarczały i winą za kłopoty obarczono handel prywatny. Można tu dodać, że środki na zakup importowanych dóbr inwestycyjnych finansowano w 1947 i 1948 r. z rosnącego eksportu towarów konsumpcyjnych. Jedynym środkiem rynkowym, który zastosowano w "bitwie o handel", była uchwała Rady Ministrów z 30 maja 1947 r. w sprawie powołania powszechnych domów towarowych (PDT powstawały w dużych ośrodkach miejskich). Domy te (obowiązywały w nich ceny państwowe) w założeniu miały stanowić konkurencję dla handlu prywatnego. Etatyzacja spółdzielczości. W maju 1948 r. ukazały się trzy ustawy o: Centralnym Związku Spółdzielczym, centralach spółdzielczo-państwowych oraz o przedsiębiorstwach pań-stwowo-spółdzielczych. Stworzyły one podstawę do przejścia handlu spółdzielczego do sektora uspołecznionego. W praktyce oznaczało to, że od 1949 r. spółdzielnie podlegały tym samym rygorom w zakresie planowania, dystrybucji i finansowania co przedsiębiorstwa państwowe, choć zachowano nazwę "spółdzielnia". Podobnie jak w organizowanym handlu państwowym, tak i w handlu spółdzielczym rozwinęła się na dużą skalę administracja i biurokracja. Wpłynęło to na gwałtowny 56 Komisja Specjalna do Walki z Nadużyciami i Szkodnictwem Gospodarczym została powołana dekretem z 16 listopada 1945 r. Miała uprawnienia sądowe i prokuratorskie, tj. możliwość kierowania bez postępowania sądowego do pracy przymusowej na okres do dwóch lat. Handel 437 " wzrost liczby pracujących w handlu