... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
koalicja antynapoleońska w XIX wieku; koalicja antyniemiecka, zwana Ententą, zawiązana w 1904 r. KODEKS - zbiór praw, np. kodeks Hammurabiego, władcy starożytnej Mezopotamii z XVIII w. p.n.e., czy kodeks cywilny Napoleona z 1804 r. Także średniowieczny rękopis pisany na pergaminie. KODYFIKACJA PRAW - zebranie i uporządkowanie w jednolitą całość przepisów prawnych. Po raz pierwszy w Polsce skodyfikowano prawa za panowania Kazimierza Wielkiego w połowie XIV w. (statuty wiślicko-piotrkowskie). Por. Kodeks. KOLEGIALNOŚĆ - forma zespołowego podejmowania decyzji i działania. KOLEGIATA - kośćiół, przy którym istnieje zgromadzenie kanoników, nie będący katedrą. Kolegiata była zwykle fundowana przez władców lub możnych dla podniesienia znaczenia miejscowości. KOLEGIUM - grupa ludzi wspólnie nad czymś pracujących, np. kolegium redakcyjne, sędziowskie, kardynalskie; w dawnej Polsce odpowiednik szkoły średniej, np. kolegia jezuickie czy Collegium Nobilium. Także budynek mieszkalny, rodzaj bursy (internatu) dla profesorów i studentów. KOLEKTYWIZACJA - odebranie chłopom przez państwo indywidualnych gospodarstw i przekazanie ich rolniczym spółdzielniom produkcyjnym. Kolektywizację wprowadzono najpierw w Związku Radzieckim (od 1928 r.), a po II wojnie światowej w różnym stopniu w krajach socjalistycznych. Por. Kołchoz. KOLONIA - kraj pozbawiony politycznej i ekonomicznej samodzielności, pozostający pod panowaniem innego państwa, które ze względu na swą przewagę wykorzystuje naturalne bogactwa kolonii, daje miejscowej ludności gorsze warunki pracy i płacy, traktując ją jak tanią siłę roboczą. KOLONIALIZM - polityka państwa zmierzająca do zdobycia, utrzymania i możliwie największego wyzysku kolonii. Kolonializm rozwijał się dynamicznie w II połowie XIX w., a najpotężniejszymi mocarstwami kolonialnymi były wówczas Anglia i Francja. KOLONIZACJA - zasiedlanie terenów dziewiczych, wolnych obszarów, w celu ich zagospodarowania, np. leśnych, stepowych, pasów pogranicza. W dawnej Polsce tzw. kolonizacja wewnętrzna była charakterystyczna zwłaszcza dla średniowiecza, później (XVI- XVII w.) dotyczyła głównie ziem południowo-wschodnich państwa. Por. Lokacja. KOLPORTAŻ - rozprowadzanie książek, czasopism itp. wśród odbiorców, np. kolportaż prasy podziemnej w okupowanej Polsce podczas II wojny światowej. KOŁCHOZ - spółdzielcze gospodarstwo rolne w Związku Radzieckim. Por. Kolektywizacja. KOMBATANT - żołnierz regularnej armii lub uczestnik ruchu oporu, który brał udział w walkach. Por. Weteran. KOMISJA - grupa osób powołanych do wykonywania określonych zadań np. komisja sejmowa, poborowa. Niegdyś organ administracji państwowej o charakterze ministerstwa; Komisje Dobrego Porządku - powołane w 1764 r. dla zbadania i uzdrowienia gospodarki miejskiej; Komisja Edukacji Narodowej (1773-1794) - pierwsza w Europie państwowa władza oświatowa o charakterze odrębnego ministerstwa; dokonała postępowej reformy oświatowej na ziemiach polskich w końcu XVIII w.; Komisja Kolonizacyjna, powołana w 1886 r. przez sejm pruski, prowadziła na terenach zaboru pruskiego politykę wykupowania polskich majątków szlacheckich i osadzania w nich bogatych chłopów niemieckich. KOMORA CELNA - urząd graniczny, w którym pobierano opłaty od przywozu i wywozu towarów objętych cłem. KOMPROMIS - ugoda, załatwienie sporu w wyniku wzajemnych ustępstw. KOMUNA - kolegialna władza samorządowa miasta Paryża, mająca duży wpływ na rządy francuskie w czasie Wielkiej Rewolucji Francuskiej; najwyższa władza rewolucyjna w Paryżu wiosną 1871 r. w okresie Komuny Paryskiej. KOMUNARD - uczestnik Komuny Paryskiej. KOMUNIZM - ustrój, którego cechą charakterystyczną jest totalitarna forma rządów: w kraju panuje dyktatura partii komunistycznej, podległych jej władz oraz aparatu bezpieczeństwa publicznego. Gospodarka jest planowana i kierowana centralnie, nie funkcjonuje oficjalnie wolny rynek, ograniczona jest prywatna własność ziemi oraz środków produkcji. Por. Totalitaryzm. KONFEDERACJA - w dawnej Polsce związek szlachty, duchowieństwa, miast bądź grupy obywateli zawierany w celu obrony swych interesów lub realizacji zadań politycznych (np. konfederacja wojskowych dla wymuszenia zapłaty zaległego żołdu). Konfederacje zawiązywane podczas bezkrólewia dla utrzymania spokoju w państwie zwano kapturami; tworzone przy królu - generalnymi, przeciwko niemu - rokoszami. W konfederacji decyzje podejmowano większością głosów, co miało szczególne znaczenie podczas sejmów, zawieszało bowiem prawo sprzeciwu (liberum veto) ze strony jednego posła, np. Sejm Wielki (1788-1792) obradował pod laską konfederacji. Instytucję konfederacji zniosła Konstytucja 3 Maja 1791 r. W dziejach Polski znanych jest wiele konfederacji o różnym charakterze, np.: warszawska (1573), zapewniająca tolerancję religijną i swobodę wyznania; barska (1768-1772), skierowana przeciw Rosji, protestantom i próbom reform państwa, pod hasłem obrony dawnych praw i niepodległości; targowicka (1792), unieważniająca dokonania Sejmu Czteroletniego, przyspieszająca upadek Polski. KONFISKATA - przepadek mienia na rzecz skarbu państwa. Była to m.in. jedna z form carskich represji wobec szlachty biorącej udział w Powstaniu Styczniowym (1863-1864) lub o to podejrzanej, której zabrano majątki ziemskie. Por