... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
W strukturze rzeczowej obrotów zagranicznych nastêpowa³y stopnio- 34 — Historia gospodarcza Polski 530 Czêœæ siódma we zmiany, wynikaj¹ce czêœciowo z ewolucji polityki gospodarczej, przede wszystkim zaœ ze zmian w strukturze gospodarki narodowej. Po spadku udzia³u maszyn i urz¹dzeñ w imporcie do 24% w 1957 r., nast¹pi³ zwi¹zany z polityk¹ inwestycyjn¹ wzrost tego udzia³u do 36% w 1970 r. Import paliw, surowców i materia³ów oscylowa³ w granicach 48—53%. Najwy¿szy udzia³ artyku³ów rolno-spo¿ywczych by³ w 1957 r., nastêpnie -wykazywa³ spadek. Stosunkowo stabilny, choæ niski, by³ import towarów konsumpcyjnych pochodzenia przemys³owego. Przywóz mia³ wiêc przede wszystkim charakter proinwestycyjny, a jedynie niedostatek w³asnej produkcji rolnej powodowa³ koniecznoœæ zakupów niektórych artyku³ów spo¿ywczych, g³ównie zbó¿. W latach szeœædziesi¹tych wyst¹pi³a tendencja do ograniczania przywozu na cele nieprodukcyjne. Znacznie wiêksze zmiany dokona³y siê w strukturze eksportu. W 1957 r. 20% stanowi³y w nim maszyny i urz¹dzenia, 61% surowce, paliwa i materia³y, 18% artyku³y rolno-spo¿ywcze, i 9% towary konsumpcyjne pochodzenia przemys³owego. W 1970 r. udzia³ powy¿szych grup wynosi³ odpowiednio — 38%, 33%, 13% i 16%. Innymi s³owy Polska z kraju eksportuj¹cego g³ównie produkty nieprzetworzone lub o niewielkim stopniu przetworzenia stawa³a siê eksporterem g³ównie produktów przemys³owych. Owe generalne tendencje przedstawia³y siê odmiennie w odniesieniu do ró¿nych grup pañstw, z którymi utrzymywaliœmy stosunki handlowe. Eksport wyrobów przemys³owych wzrós³ przede wszystkim do krajów socjalistycznych, z którymi Polska ukszta³towa³a w tym czasie trwa³e wiêzy kooperacyjne. W 1970 r. maszyny i urz¹dzenia stanowi³y tu 53% ca³ego wywozu, a wyroby konsumpcyjne pochodzenia przemys³owego — 18% (w 1957 r. obie te grupy stanowi³y ³¹cznie 35% eksportu). Wprawdzie wywóz tych towarów do innych krajów tak¿e siê zwiêksza³, nadal jednak pozostawa³ na niedostatecznie wysokim poziomie (w 1970 r. 25% polskiego wywozu do tych pañstw). Dodaæ nale¿y, ¿e po 1958 r. terms of trade dla polskiego handlu zagranicznego uleg³y pogorszeniu, co wp³ywa³o na spotêgowanie trudnoœci gospodarczych. By³o to m.in. dodatkowym czynnikiem zwiêkszaj¹cym rolê handlu z krajami socjalistycznymi, w którym obowi¹zywa³y odmienne zasady ustalania cen, powoduj¹ce wiêksz¹ ich stabilnoœæ w okresach piêcioletnich. Najwa¿niejszym partnerem handlowym Polski pozostawa³ ZSRR, który w 1970 r. dostarczy³ 28% ca³ego polskiego przywozu i odbiera³ 35% polskiego eksportu. Na dalszych miejscach znajdowa³y siê NRD i Czechos³owacja. Wœród krajów kapitalistycznych wymieniæ nale¿y zw³aszcza Wielk¹ Brytaniê, RFN oraz W³ochy i Francjê. Porównanie wzrostu obrotów Polski z zagranic¹ ze wzrostem produkcji oraz dochodu narodowego pozwala stwierdziæ, ¿e tempo rozwoju Polska Ludowa 531 handlu by³o stosunkowo wolne. Wprawdzie obroty ros³y nieco szybciej ni¿ dochód narodowy, lecz wolniej od przyrostu produkcji przemys³owej. Nie dorównywa³y tak¿e rozwojowi obrotów handlowych wielu innych pañstw. Jeœli porównywaæ obroty handlowe przypadaj¹ce na jednego mieszkañca, to w 1970 r. Polska ustêpowa³a wiêkszoœci krajów europejskich. 50.4. WARUNKI ¯YCIA LUDNOŒCI Od 1955 r. podjêto w Polsce ponownie badania nad nominalnymi i realnymi dochodami ludnoœci, co pozwala na lepsz¹ orientacjê w tendencjach dokonuj¹cych siê zmian. Generalnie stwierdziæ mo¿na tendencjê do wzrostu realnych p³ac oraz dochodów ludnoœci rolniczej, aczkolwiek dla tej ostatniej notowano tak¿e okresy pogorszenia. Zmiany te przedstawia tablica 37. Przeciêtne p³ace miesiêczne w 1956 r. w gospodarce uspo³ecznionej wynosi³y 1118 z³. W rezultacie dokonywanych podwy¿ek p³ac nominalnych, w 1970 r. wzros³y do 2235 z³. Równoczeœnie wzros³a wysokoœæ przeciêtnych emerytur i rent z 226 z³ do 1144 z³