... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
;1
groby archaiczn<; i ~·'
~~~~~~~Artemis *~ Orthia 1 ~, / t ,~ /
voo\\ / 1 ~ y/i staroiytne piece '-';T',.,·
garncarskie ń
r- '. ~J i.~' S lń stero:ytne piene garncarskie /.
J 0 200 m `.-~i
216
1 1 WSIĘ TWORZĄCE SPARTA
wcześniej, zob. s. 96-99). Nie jesteśmy w stanic niczego powiedzieć o ich
organizacji, ani typie bytowania, zanotujmy tu jednak, że część uczonych mówi o
nich jako 0 pótnomadycznych pasterzach wędrujących za swymi stadami.
Zdecydowane zmiany przynosi VIII i VII w. Obserwować wówczas możemy
objawy szybkiego rozwoju, kttiry nie odbiega w swych kierunkach i rozmiarach
od tego, co dziab się w innych wiodących ośrodkach świata greckiego. Nie
ulega wątpliwości, że mamy do czynlcnia ze spolecznością arystokratyczną z
charakterystycznym dla niej zamilowanicm do zbytku. Przedmioty luksusowe,
których używa się, w części są importowane, ale w części - i to poważnej -
wyrabiane na miejscu. Ceramika lakońska poczynając od ok. 625 r. stoi na
wysokim poziomie i technicznym, i artystycznym (zob.
il. 59-60). Wywozi się ją poza granice kraju, znajdujemy ją w Kyrenie, Tarencie,
na Samos. Slynne byty wyroby z brązu: czary, kratery, drobna plastyka.
Brązowy krater wykonany prawdopodobnie w Lakonii trafił aż do francuskiej
miejscowości Vix, gdzie znaleziono go w grobie jakiejś celtyckiej księżniczki.
Jest to jeden z najpiękniejszych tego typu przedmiotów ery archaicznej (zob. il.
61). Uderzają świetne ozdoby wykonane z kości sloniowej, stanowiące przez
pewien czas specjalność lakońską (znajdujemy je na Chios, Samos, Rodos, w
Atenach, na całym Peloponezie). Archeolodzy twierdzą, że ten obraz
społeczności zamożnej i ceniącej sobie piękne przedmioty zaczyna powoli
ulegać zmianie ok. 570 r. Początkowo znikają importy, ok. 520 r. obserwować
możemy upadek ceramiki lakońskiej. Pamiętajmy jednak, że to może być efektem
zmian gustów, ceramika koryncka też się załamuje w obliczu upowszechniającej
się szybko ceramiki attyckiej. Natomiast dłużej utrzymuje się świetna produkcja
brązów, aby jednak u schyłku wieku VI również wygasnąć. Tyle archeologia.
Proces formowania się terytorium państwa spartańskiego
Nie wiemy dobrze kiedy, zapewne pod koniec IX w., doszło do synojkizmu
czterech wsi położonych blisko siebie w dolinie Eurotasu (Pitam, Mesoa,
Limnaj, Kynosura). Nie spowodowało to jednak zmian w osadnictwie, nie
powstało centrum miejskie, nie ukształtował się nawet wyraźnie wyodrębniony
jeden ośrodek kultu. Ten stan rzeczy pozostanie charakterystyczny dla dalszych
dziejów Sparty. Nowo powstała polis, składająca się początkowo z czterech wsi
z ich najbliższą okolicą, podejmuje ekspansję ku źródłom Eurotasu z jednej, a na
południe ku morzu, z drugiej strony. Spośr