... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.

�Od takiego przeto cz�owieka, na kt�rego maj� porozumienie �e trzyma wsp�k� z djab�em, ju� s�siedzi wystrzegaj� si� je�� lub pi� cokolwiek, a�eby ich nie oczarowa�. Naczy� nawet do gotowania lub picia nigdy nie po�yczaj�, boj�c si� aby w nich zamieszka�y z�y duch w ich grzeszne cia�a nie przeszed�; chyba tylko za� wtenczas to czyni�, je�eli z takim s�siadem �yj� w naj�ci�lejszej zgo- Lud, Ser. XVII. dzie i przyja�ni, a kt�r�j i tak niedowierzaj� i wol� od nich stroni�. Niczego za� im nie odmawiaj� w razie ��dania, a nawet dobrowolnie traktuj�, i robi� dla nich z siebie r�ne ofiary. Ci za� podst�pni i zr�czni, nie czuj�c si� przecie� wewn�trznie do sprawy ze z�ym duchem, korzystaj� z u�omno�ci i �atwowierno�ci s�siad�w, wymy�laj� r�ne figle nadaj�ce poz�r ich w�adzy dla omamienia g�upich". 14. �Tak, zapytany w�o�cianin: �czemu wy wszyscy nie staracie si� by� tak zamo�nemi jak tamten gospodarz, co na ko�cu wsi mieszka?" � odpowiedzia� w prostocie ducha: �jabym si� od niego w�dki nie napi�, a on zawsze pije odemnie, z przeproszeniem Jegomo�ci, a s�owo sta�o si� cia�em! � on i z nas i z czarta ci�gnie korzy�ci". 15. �Czarownicy i r�ni �li, bezsumienni ludzie, podobnie jak czarownice, zawi�zuj� stosunki z diab�em na krzy�owych drogach o p�nocy, albo ? w tych miejscach, gdzie wie�� niesie, �e diabe� zamieszkuje. Obowi�zuj� si� dla niego albo ustnie albo te� na pi�mie przez tak zwany Cyrograf, kt�ry diabli bardziej po��daj� je�li kto pisa� umie, a kt�ry sk�ada si� do terminu w archiwum Lucyfera. Cyrograf wi�c, jest to uk�ad cz�owieka z diab�em o dusz�, kt�ry winien by� podpisany krwi� ze �redniego palca i to z za paznokci a wydobyt�. Lucyfer jako najstarszy diabe� w piekle, takie cyrografy chowa u siebie do terminu, a gdy termin przyjdzie, posy�a Mefistofila z cyrografem po zabranie zapisan�j duszy". 16. �Korzy�ci czarownik�w i zapisanych diab�u s�: �e albo od niego na zbytki dostali pieni�dzy, albo t�� pomaga im diabe� lub diabli w powodzeniu gospodarstwa; nic albowiem ni�ma tak niepodobnego, a�eby temu diabli nie wydo�ali". 17. �Diabe� ma t� w�asno��, �e przy nim zawsze jest dostatek pieni�dzy gotowych na zgub� dusz ludzkich, przez ludzi maj�cych zbytni� do nich pon�t�. S� jednak ludzie, co wzi�wszy pieni�dze, nawet samemu diab�u nie dotrzymuj� umowy. Raz diabe� kusi� ch�opa i pokaza� mu wielkie skarby, a po�o�y� warunek, �e skoro mu dusz� odda� przyrzeknie, zrobi go tych skarb�w w�a�cicielem. Ch�op filut zaprzeda� mu dusz�, r�wnie z warunkiem, �e wtenczas mu j� odda, jak chojina opadnie (t. j. szpilki z sosen poopadaj�); a diabe� nie wiedzia�, �e chojina i w zimie nie oblata ze swych szpilkowych li�ci. Czeka� wi�c i czeka�, a potem widz�c si� oszukanym, obrywa� wszystkie sosny, lecz nie m�g� temu da� rady i usta�, a przeto filuta ch�opa jeszcze wi�kszemi skarbami kusi� i uraczy�. Ch�op za chciwo�� ukarany zosta�, bo gdy powt�rnie dary diab�a przyj��, wi�c mu potem diabe� �eb urwa�".�) {Lud, Ser. XIV, str. 244, las sosnowy). 18. �Raz ch�op znalaz� pieni�dz sr�brny. Pokaza� mu si� Niemczyk i chcia� mu go odebra�. Ch�op nie chcia� go odda�, tylko przyrzek�, �e b�dzie zawsze jego przyjacielem. Um�wili si� wi�c z sob�, a diabe� na zawdzi�czenie (on to bowiem by� w postaci Niemczyka) przyrzek� mu, �e ten pieni�dz zrobi talizmanem jego szcz�liwo�ci. Jako�, ch�op zawsze pieni�dz ten zmienia� i wydawa�, a pieni�dz o p�nocy sam wraca� do jego kieszeni w taki spos�b, �e go codzie� m�g� wydawa� na r�ne rzeczy i zmienia�. Takie pieni�dze, bajarze m�wi�, �e ka�dy od diab�a mie� mo�e gdy mu dusz� zaprzeda; nazywaj� je za� ink luzy, to jest: �e w nich diabe� zawarty i s� jego w�asno�ci�; dop�ty za� s�u�y taki pieni�dz zaprzedanemu, p�ki termin porwania jego duszy wed�ug umowy nie nadejdzie", {Lud, Ser. II, str. 252. � Ser. XIV, str. 150). 19. �M�wi�, �e na ka�dy s�dny-dzie� (�wi�to �yd�w) diabli jednego �yda bior� (do piek�a), � i dlatego-to, po s�dnym dniu �ydowskim, zwykli ludzie wita� �yd�w, tak jakby wr�conych przez diab�a". 20. �Kto blisko piek�a mieszka, diab�a w kumy prosi", � u�ywaj� u nas tego przys�owia, gdy cho� pozornie, dobrze z jakim z�ym cz�owiekiem post�powa� wypada. Mimo to jest i drugie przys�owie: �Nie taki jednak diabe� straszny (v. czarny) jak go maluj�" dowodz�ce, �e przecie� dobr� jak�kolwiek stron� jeszcze i w najgorszym dopatrze� si� mo�na cz�owieku". 21. �M�wi� jednak, �e najstraszniejszym ze wszystkich jest diabe� le�ny, Boruta".a) *) Wiadomo jest z wie�ci ludowych, �e Twardowski r�wnie diab�a oszuka�, a nawet tak sobie poradzi�, �e Mefistofil od niego ucieka� musia�