... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Zniszczenie pozostałych komórek wymaga podniesienia ciepłoty ustroju do 42-^3°C. Techniki używane we współczesnej termoterapii nie mają więc żadnego uzasadnienia biologicznego i nie powinny wywrzeć większego wpływu na rozwój terapii przeciwrakowej. Bursztynian alfa-tokofe-rolu w połączeniu z podniesieniem temperatury do 40°C skuteczniej hamuje wzrost komórek neuroblastomy in vitro niż każdy czynnik z osobna. Termoterapia może okazać się całkiem użyteczną metodą, jeśli temperatura ciała nie przekroczy 40-41°C, a zabieg przeprowadzi się łącznie z podawaniem mikroskładników, przed rozpoczęciem naświetlań promieniami rentgenowskimi lub chemioterapii. 154 Witaminy i dodatki żywieniowe w walce z rakiem Rola mikroskładników w łagodzeniu szkodliwego oddziaływania radio- i chemioterapii na zdrowe komórki Beta-karoten w dużych dawkach łagodzi objawy mucositis (kontaktowego zapalenia błony śluzowej jamy ustnej) u pacjentów poddanych radioterapii nowotworów w obrębie głowy i szyi. Witamina E zapobiega też uszkodzeniom wątroby, serca, nerek i jelit u zwierząt leczonych doksorubycyną. Bursztynian alfa-tokoferolu chroni szpik kostny zdrowych zwierząt przed szkodliwym działaniem azydotymidyny. Kilka badań na zwierzętach wykazało, że witamina E zabezpiecza przed kardiotoksycznością i owrzodzeniem skóry w następstwie stosowania adriamycyny. Zapobiega też zwłóknieniu płuc wywołanemu przez bleomycynę. Jak wynika z niektórych badań, witamina E chroni układ odpornościowy przed szkodliwym oddziaływaniem kilku czynników chemiotera-peutycznych, m.in. adriamycyny, mitomycyny C i 5-FU. Eksperymenty na zdrowych zwierzętach dowiodły, że witaminy zapobiegają uszkodzeniom prawidłowych komórek przez czynniki stosowane w chemioterapii. Witamina E w postaci bursztynianu nie jest w stanie zapobiec skróceniu cyklu komórkowego (czyli współczynnika tempa wzrostu) ludzkich fibroblastów (komórek skóry) w następstwie radioterapii, chroni jednak chromosomy prawidłowych komórek przed szkodliwym działaniem promieni. Stwierdzono też, że podawanie myszom i świnkom morskim witaminy C (askorbinianu sodu) wyraźnie zmniejsza ryzyko uszkodzeń serca przez adriamycynę. Kalcytriol, jedna z postaci witaminy D, zapobiega łysieniu zwierząt poddawanych chemioterapii. Określenie roli tych mikroskładników w łagodzeniu szkodliwych następstw radio-i chemioterapii wymaga przeprowadzenia badań u ludzi. Przeciwutleniacze w połączeniu... 155 Mikroskładniki osłabiające oddziaływanie radio-i chemioterapii na komórki rakowe Niektóre przeciwutleniacze, m.in. związki SH, przyjmowane przed rozpoczęciem naświetlań promieniami rentgenowskimi lub chemioterapią, mogą oddziaływać na komórki rakowe przeciwstawnie do witamin A, C i E oraz karotenoidów. Do związków SH zaliczamy m.in. glutation i cysteinę. Kwas alfa-liponowy i NAC zwiększają stężenie glutationu w komórkach, chroniąc przed szkodliwym działaniem promieni zarówno komórki zdrowe, jak i nowotworowe. Różnice w radiowrażliwości komórek zdrowych i rakowych polegają w istocie na zróżnicowaniu stopnia stężenia związków SH. Wszystkie komórki ulegające podziałom - prawidłowe i nowotworowe - przechodzą kolejne fazy cyklu komórkowego: fazę presyntezy DNA, fazę syntezy DNA, fazę post-syntezy DNA i fazę mitozy. Badacze stwierdzili, że komórki mitotyczne, najbardziej wrażliwe na uszkodzenia wywołane promieniowaniem, wykazują najniższy poziom stężenia związków SH. W komórkach przechodzących fazę syntezy DNA, najbardziej odpornych na promieniowanie, poziom związków SH jest najwyższy. Sztuczne podniesienie stężenia tych związków w komórkach mitotycznych znacznie zwiększyło ich odporność na skutki promieniowania. Niewykluczone, że związki SH zabezpieczają też obydwa typy komórek przed uszkodzeniami wywołanymi przez większość dostępnych czynników chemioterapeutycznych. Stąd wniosek, że czynników podwyższających stężenie związków SH w komórkach zdrowych i nowotworowych nie wolno stosować w połączeniu z radio- i chemioterapią. W przeciwieństwie do związków SH, witaminy A, C i E oraz karotenoidy zwiększają skuteczność standardowych 156 Witaminy i dodatki żywieniowe w walce z rakiem czynników terapeutycznych, nie można jednak wykluczyć, że dodatkowo chronią zdrowe komórki przed uszkodzeniami w następstwie radio- i chemioterapii. Na podstawie wyników badań nad oddziaływaniem tych przeciwutleniaczy na komórki zdrowe i nowotworowe nie można zatem wnioskować o właściwościach innych przeciwutleniaczy. Zdarza się, że witamina C ogranicza lub znosi szkodliwy wpływ dakarbazyny (DTIC) i metotreksatu - czynników stosowanych w chemioterapii), na komórki mysiej neuro-blastomy in vitro