... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.

Kornel Abranyi wita Franciszka p�ynn�, eleganck� irancuszczyzn�. Okazuje si�, �e sp�dzi� rok w Pary�u jako ucze� Chopina i Kalkbrennera. Jest swobodny i weso�y, proponuje Franciszkowi szereg rozrywek, ale Liszt woli przy��czy� si� do Erkela i razem z nim uda- je si� do warsztatu fortepian�w pana Beregszaszi, pierw- szej w�gierskiej manufaktury, w kt�rej .powstaj� instru- menty klawiszowe. Franciszek siada do jednego z for- tepian�w. Dopiero teraz u�wiadamia sobie ze zdumie- niem, jak dawno nie gra�. Improwizuje wi�c z tym wi�ksz� rado�ci�, przywo�uj�c dawne wspomnienia. Er- kel nie lubi chwali�, ale tym razem wykrzykuje z nie- zwyk�ym u niego entuzjazmem: � Niech pan nie pozbywa si� tego instrumentu, pa- nie Beregszaszi, bo dotyka�a go r�ka, jakiej drugiej nie ma i nie b�dzie na ca�ym �wiecie! Popo�udnie tak�e sp�dzaj� razem. Rozpoczynaj� si� pr�by Mszy, Erkel s�ucha w skupieniu, chrz�ka, a po- lem � ku najwi�kszemu zdumieniu przyjaci� � u�miecha si�: � Mo�liwe, �e pan Liszt modli� si�, kre�l�c nuty Mszy, ale �e podczas pr�b b�dzie j� przeklina�, to pew- ne. 453 Praca rzeczywi�cie jest ci�ka. Ch�r przywyk� do sty- lu wykonawczego towarzystw �piewaczych, do swobody w zakresie rytmu i tempa, a tymczasem tu wymagana jest precyzja, kryszta�owa czysto��, dok�adno�� we wszy- stkim. Po pracy z przeci�tnymi dyrygentami k�ek �pie- waczych musz� teraz sprosta� oczekiwaniom jednego. z najbardziej wymagaj�cych dyrygent�w �wiata. Atmo- sfera staje si� coraz bardziej napi�ta i w ka�dej chwili grozi zerwaniem wsp�pracy, gdy Franciszek jednym. gestem �agodzi nieprzyjemny nastr�j: zaprasza wszyst- kich muzyk�w i �piewak�w do restauracji ogr�dkowej �Koml�", gdzie gospodarzem jest Cygan Ferk� Patika- rius. Przyj�cie zmienia si� w huczn� zabaw�, o kt�rej; nast�pnego dnia m�wi ca�e miasto. Ca�e miasto obiega te� anegdota, jak to Liszt usi�owa� zap�aci� Ferk� Pa- tikariusowi i wcisn�� mu do r�ki sto forint�w. Ferk� � opowiadano sobie � z ksi���c� dum� odda� banknot,. m�wi�c, i� nie przyjmie pieni�dzy � od kolegi! W og�le w mie�cie zaczyna dzia� si� co� dziwnego.. Na ulicach pojawi�y si� szamerowane stroje w�gierskie.. Sk�d i w jaki spos�b? Wszak rz�d Bacha wyra�nie za- broni� � pod kar� ch�osty, a nawet aresztu � przecho- wywa� pami�tki rebelii: ko�pak kossuthowski, paradne- stroje w�gierskie, sznurowane dolmany. Kto podpowie- dzia� tym setkom W�gr�w, �e w obecno�ci Franciszka Liszta komisarzowi policji niezr�cznie b�dzie kara� za. naruszenie porz�dku publicznego spokojnych przecho- dni�w, kt�rych jedyn� przewin� jest noszenie sznuro- wanych dolman�w, modnych przed stu laty? We wszystkich witrynach pojawi�y si� portrety Lisz- ta. Tu otoczone wie�cem laurowym, tam przyozdobione- tylko polnym kwiatem, ale s� wsz�dzie. Przystaj� przed. nimi pro�ci ludzie, kt�rzy nie maj� poj�cia o tym, �e- Sonato, h-moll jest jednym z najwa�niejszych filar�w muzyki wieku, �e Preludia czy Symfonia fanstowska. zapocz�tkowa�y now� epok� w historii muzyki, pro�ci- ludzie, nie�wiadomi tego, i� Rapsodie wprowadzi�y We� 454 gry do muzycznej �wiadomo�ci Europy, pro�ci, bez- imienni ludzie staj� przed witrynami i m�wi�: � Przyjecha� do kraju. Jest mi�dzy nami. Zaczyna si� nowe �ycie. Miasto, kt�re w dniu przyjazdu wydawa�o mu si� dziwnie obce i ciche, teraz jakby obudzi�o si� i zacz�o �t�tni� �yciem. Franciszek zn�w jest niezwykle zaj�ty: pr�ba w Ostrzyhomiu, potem statkiem powr�t do Pesz- tu, uroczyste przyj�cie w pa�acu Koracsonyich, wiecz�r �muzyczny w domu dyrektora Breuera, gdzie wraz z �Singerem, cz�onkiem orkiestry weimarskiej, ale z po- chodzenia W�grem, graj� sonaty a� do �witu. Nast�pne- go dnia Franciszek prezentuje si� jako dyrygent wier- nym jednej ze �r�dmiejskich parafii: dyryguje Msz� Miha�ya Mosonyi. I wreszcie 26 sierpnia 1856 o godzi- nie wp� do czwartej po .po�udniu odbywa si� otwarta pr�ba generalna Mszy Ostrzyhomskiej w Muzeum Na- rodowym. Ceny bilet�w s� do�� wysokie, ale i tak o ka�de wolne miejsce tocz� si� prawdziwe boje