... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
in. Z Badań nad Czytelnictwem (od 1956), Materiały Informacyjne Instytutu Książki i Czytelnictwa, rocznik Biblioteki Publiczne w Liczbach. W 2002 r. zbiory BN liczyły ponad 7,5 min jednostek, w tym 25 792 rękopisy, 161120 stare druki, 85 624 mapy i plany, 110 582 zapisy nutowe, 387 418 ryciny, fotografie, pocztówki, 72 371 dok. dźwiękowych, 1895 998 dok. życia społecznego, 223 710 mi-kroform, także 755 689 wol. czasopism. Własne wydawnictwo, wydaje m.in. czasopisma: Biuletyn Informacyjny Biblioteki Narodowej, Polish Libraries Today, Notes Konserwatora, Literaturę na Świecie i wiele in. Biblioteka Narodowa jest centralną biblioteką państwa i jedną z najważniejszych narodowych instytucji kultury, bierze udział we wszystkich projektach związanych z digitalizacją zbiorów, swoje katalogi udostępnia w Internecie. Zob. Bibliografia narodowa. WYBRANE BIBLIOTEKI Biblioteka Ordynacji Krasińskich - zał. w 1844 r. w Warszawie przez Wincentego Krasińskiego (1782-1858) na bazie zbiorów artystycznych i biblioteczno-archiwalnych. W warszawskim pałacu Czapskich zgromadził kolekcję historycznego oręża, dokumenty, grafiki, dzieła rzemiosła artystycznego i galerię obrazów. Ustanawiając w 1844 r. ordynację opinogórską zadbał o podstawy prawne i materialne dla dalszego rozwoju kolekcji. W1860 r. pozyskano bogaty zbiór znanego kolekcjonera Konstantego Świdzińskiego z Sulgostowa. Przyjmuje się, że od tego momentu wykrystalizowała się struktura zbiorów z ich podziałem na bibliotekę i muzeum. Po upadku powstania styczniowego jej rozwój został zahamowany; na polecenie namiestnika zbrojownię wywieziono do Petersburga do pałacu Woroncowów (zwrócono w 1869 r.). W 1930 r. nowy gmach; w 1939 r. Biblioteka miała w swoich zasobach ponad 250 tys. dzieł, w tym 7500 rękopisów (815 iluminowanych), ok. 8000 ikonografii, 4000 planów i map, muzykalia. W czasie II wojny światowej - III Oddział Staatsbibliothek Warschau ze zbiorami specjalnymi. Po upadku powstania Niemcy podpalili budynek i zdeponowane w nim archiwalia i księgi. Ocalała część trafiła do Biblioteki Narodowej, część do Archiwum Głównego Akt Dawnych. Biblioteka Ordynacji Zamojskiej w Warszawie - powstała przez połączenie w XIX w. biblioteki rodowej Zamoyskich zał. przez Jana Zamoyskiego (1542-1605) i księgozbioru zlikwidowanej w 1784 r. Akademii Zamojskiej. Najcenniejsze woluminy Biblioteki Akademii Zamojskiej włączono do biblioteki rodowej, którą przewiózł do Warszawy w 1811 r. S. Zamoyski (1775-1856); zbiory uzupełniane darami liczyły przed rozpoczęciem II wojny światowej ok. 120 tys. wol. Spalone przez Niemców w czasie II wojny światowej w 1939 i 1944 r.; część zbiorów ewakuowano do Gorbitsch (1944/45), częściowo wróciły do Polski w 1.1945,1947 i 1958. Ocalałe egz. włączono do zbiorów Biblioteki Narodowej i Archiwum Głównego Akt Dawnych. Biblioteka Pergameńska - biblioteka starożytna, największa po Aleksandryjskiej, zał. przez króla Atta-losa I Sotera (241-197 p.n.e.) w 2 poł. III w. p.n.e. w Azji Mniejszej jako warsztat pracy dla artystów i uczonych gromadzących się przy dworze. Eumenes II (197-159 p.n.e.) zbudował wspaniały gmach Biblioteki, którego ruiny odsłoniły wykopaliska rozpoczęte w 1878 r. przez Karola Human-na. Zajmowała cztery pomieszczenia, jedno z nich mogło być przeznaczone na skryptorium. Zbiory zostały spisane wg zasad ustalonych przez Kratesa z Mallos (II w. p.n.e.) na wzór Pinakes Kallimacha. Ptolemeusz V Epifanes (205-180 p.n.e.) władca Aleksandrii próbował zahamować wzrost Biblioteki Pergameńskiej ograniczając eksport papirusu. Wg tradycji wymusiło to zmianę materiału piśmiennego na znacznie trwalszy od papirusu pergamin. Biblioteka istniała jeszcze w II w. n.e., mimo że w 2 poł. I w. p.n.e. ok. 200 tys. zwojów zabrał z niej Antoniusz dla Biblioteki Aleksandryjskiej. Biblioteka Polska w Paryżu - zał. w 1838 r. przez Adama Jerzego Czartoryskiego, Juliana Ursyna Niemcewicza i Karola Sienkiewicza jako fundacja Wielkiej Emigracji; miała zbierać ocalałe od grabieży i zniszczeń książki, archiwa i pamiątki narodowe naszej kultury, stać się ośrodkiem dokumentacyjnym otwartym do dyspozycji zarówno Polaków, jak i cudzoziemców. Od 1853 r. ma własny gmach na Wyspie św. Ludwika przy Quai d'Orleans. W1989 r. zbiory Biblioteki liczyły ok. 220 tys. wol., posiada również zbiór map polskich od XVI do XX wieku (ok. 5000) i 7000 rycin od XVI do XX wieku, także zbiór Towarzystwa Historyczno-Literackiego. Jest najstarszą instytucją polską poza granicami kraju, jednym z najważniejszych ośrodków emigracyjnych; gromadzi piśmiennictwo z zakresu historii, głównie emigracji polskiej, literatury. Od 1903 r. przy Bibliotece Polskiej funkcjonuje Muzeum A. Mickiewicza. Biblioteka Poznańskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk - zał. w 1857 r. jako księgozbiór członków Towarzystwa, najważniejszej instytucji naukowej i kulturalnej w zaborze pruskim. Zbiory powiększano głównie darami (m.in. księgozbiór zniesionego w 1846 r. przez władze pruskie Kasyna Gostyńskiego, również zgromadzony przez ks. kanonika Jana Koźmiana - ponad 12 tys. wol., archiwum Ordynacji Rydzyńskiej) i poprzez wymianę wydawnictw z instytucjami krajowymi i zagra- 341 342 WYBRANE BIBLIOTEKI nicznymi. W1872 r. zbiory przeniesiono do budynku ofiarowanego przez hr. Seweryna Mielżyń-skiego, w 1909 r przeorganizowano. W1.1919-27 otrzymywała egzemplarz obowiązkowy. W1939 r. Biblioteka miała 154 901 wol., w tym: 161 inkunabułów, 1912 rękopisów, 1492 mapy i atlasy, 1330 rękopisów muzycznych; także depozyt Kosińskiego - 5733 wol., depozyt Szczanieckiego -1750 wol.; Bielickiego - 1008 wol