... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Prawica i lewica na Tajwanie? „To niemożliwe!" - wybucha śmiechem Shih Ming-teh. „Na Tajwanie nie można być lewicowcem". Lewica to socjalizm, to znaczy komunizm, inaczej mówiąc - Chiny ze stolicą w Pekinie. Czy Republice Chińskiej grozi unicestwienie? Czy istnienie jakiejś demokracji na świecie jest tak bardzo zagrożone jak istnienie Tajwanu? Bez wątpienia dotyczy to Izraela, państwa, z którym wielu Tajwańczyków się identyfikuje. Lecz wrogowie Izraela uważają, że powinien zniknąć naród izraelski, tymczasem rząd w Pekinie żąda tylko aneksji Tajwanu, a nie jego zniszczenia. Tajwańczykom, którym zagrażają rakiety wycelowane w nich z prowincji Fujian, o trzysta kilometrów od wybrzeża, ta różnica wyda się bez znaczenia. Zanim zaczniemy niepokoić się ciążącym nad Tajwanem, a także nad całą Azją zagrożeniem militarnym, rozważmy, ile warte są żądania Pekinu. Z prawnego punktu widzenia — niewiele. Od XVII wieku Tajwan był okupowany przez Chińczyków z kontynentu14, a potem, w 1895 roku, stał się japońską kolonią15. W 1945 roku Japończycy zwrócili go Chinom -ale którym? Partii Narodowej Chiang Kai-sheka? Czy partii komunistycznej Mao Zedonga, który zastąpił go czteiy lata później? W rzeczywistości na przestrzeni wieków na Tajwanie rozwinął się niezależny naród - chiński, ale odrębny; nigdy też wyspa nie była rządzona bezpośrednio z Pekinu16. Żądanie zjednoczenia ma zatem raczej charakter symboliczny, a nie prawny. Kryje się za nim potrzeba ostatecznego załatwienia porachunków z armią Kuomintangu, chęć odzyskania skarbów cesarskich Chin, spoczywających w muzeum w Tajpej, oraz megalomańskiego potwierdzenia komunistycznych rządów nad Wielkimi Chinami, w skład których wchodzą już Tybetańczycy i Ujgurowie. Żądania wysuwane pod 14 Od 1661 r. przez rodzinę Zheng, która nie cheiała się podporządkować nowej dynastii mandżurskiej Qing, a od 1683 r. przez rząd ąingowski. Ij W wyniku traktatu pokojowego z Shimonoseki, po przegranej przez Chiny wojnie z Japonią (1894-1995). 16 Tajwan w latach 1683-1895 byt częścią Cesarstwa Chińskiego; status prowincji uzyska! dopiero w 1887 roku. Poprzednio byt częścią prowincji Fujian. 228 HY- Rok Koguta adresem Tajwanu, podobnie jak te wobec Tybetu i Turkiestanu Wschodniego, to tylko chęć stworzenia imperium. Gdyby pekiński reżim nie był reżimem komunistycznym, prawdopodobnie przestałby także być imperialistyczny lub jego imperialistyczne zapędy przybrałyby łagodniejszą formę. Powstanie konfederacji wzorowanej na modelu Stanów Zjednoczonych lub Unii Europejskiej — takiej, jaką proponują chińscy demokraci — zastąpiłoby zagrożenie militarne cywilizowanymi negocjacjami. Lecz do tego jeszcze daleko. Czy zagrożenie jest realne? Nie ma najmniejszej wątpliwości, że wojska Chin Ludowych mogłyby zniszczyć Tajwan; zniszczyć, ale nie podbić. Nadzieja Tajwańczyków opiera się na tym rozróżnieniu. Rakiety mogłyby zmieść całą wyspę, jednak chińska flota wydaje się niezdolna do jej zajęcia, a komunistyczne wojsko wygląda na równie niezdolne do utrzymania w lyzach zbuntowanej ludności. Według optymistycznego scenariusza, komunistom — niemającym żadnego interesu w zniszczeniu Tajwanu, któiy im nie zagraża, i niepotrafiącym skolonizować Tajwańczyków -pozostawałoby tylko ich nękanie. Przechwałki Pekinu działają na nerwy Tajwańczykom, jednak ich republika nie jest zagrożona. To powszechne na Tajwanie przekonanie pomaga jego mieszkańcom żyć tak, jakby Chiny należały do rzeczywistości wirtualnej, a nie sąsiadowały z ich krajem. Takie optymistyczne rozumowanie może się sprawdzić tylko wtedy, gdy rząd pekiński będzie postępował racjonalnie. Dzisiaj tak czyni, wie bowiem, że atak na Tajwan zniszczyłby co prawda wyspę, ale zrujnowałby przy okazji cały kredyt Chin. Jednak chiński rząd komunistyczny nie zawsze był przewidywalny: jego wojsko wdało się w kampanie zastraszenia Indii w latach sześćdziesiątych17 oraz Wietnamu w 1979 roku (zakończoną katastrofą). Podczas Roku Koguta generał Zhu Chenghu, dziekan Wydziału Obrony Narodowego Uniwersytetu Obrony w Pekinie, oświadczył, że w razie konfliktu z Tajwanem nie zawahałby się sparaliżować Stanów Zjednoczonych za pomocą ataku nuklearnego. Co o tym sądzić? Ci, którzy wierzą w racjonalność partii komunistycznej, uważają, że nie warto się niepokoić ani prowokacjami, ani wzrostem chińskich wydatków na zbrojenia. Celem „modernizacji" armii miałaby się stać ochrona morskiej granicy Chin, gdzie koncentruje się ich działalność gospodarcza. Chińskie wojsko i jego broń balistyczna ma więc być zaledwie unowocześnioną wersją Wielkiego Muru; był on budowlą obronną, ale w swojej długiej historii nie odegrał żadnej roli militarnej. Przed jakim wrogiem, przed ja- Trzymiesicczna inwazja w 1962 roku. Republikanie Mtf- 229 kimi nowymi barbarzyńcami powinny się zabezpieczyć Chiny? Przed Japonią, Stanami Zjednoczonymi? Czy przed barbarzyńcami wewnętrznymi — demokratami? Po tym jak wojskowi dokonali masakry na placu Tian'anmen, Deng Xiaoping (który wydal rozkaz jej rozpoczęcia), podziękował oficerom, tworzącym — jak się wyraził - „Chiński Mur ze stali". W myśl innego optymistycznego scenariusza jedynym celem chińskiej armii jest zmuszenie świata, by traktował Chiny serio