... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Natomiast dziewczęta w tym wieku kończą okres dojrzewania, tracą łaknienie, a ich potrzeby żywieniowe stabilizują się. W tych warunkach zróżnicowanego zapotrzebowania na pożywienie ważne jest właściwe planowanie posiłków i rozłożenie ich w ciągu dnia (nieraz wiele godzin spędzanych w szkole). Dzieciom i młodzieży wskazane jest podawanie 4, a czasami 5 posiłków w ciągu dnia, pokrywających w następujący sposób zapotrzebowanie kaloryczne (tab. 17). Rozkład posiłków i ich wartość energetyczna odpowiada tradycjom żywieniowym w naszym kraju. Za najbardziej nasycający przyjmuje się posiłek obiadowy, który jak widać w tabeli zajmuje największą część całodziennej puli kalorycznej. Powinien być spożywany w szkole, o ile w domu nie zjada dziecko obiadu między godziną 14 a 16. Natomiast, 182 i Żywienia (wg A. Szczygła: Podstawy fizjologii żywienia, PZWL Warszawa 1975) mineralne Witaminy kwas magnez jod A Bi B2 PP C D E Be Bl2 folio wy mg W J.m. mg mg mg mg J.m. J.m. mg mg mg 200—250 100—110 3500 1,0 1,3 10 60 400 15 1,0 4—5 0,2 300 125 4500 1,3 1,6 13 75 400 20 1,2—1,4 5,0 0,3 350 115—120 5000 1,5 2,0 15 80 400 25 1,4—1,6 5,0 0,4 400 135—150 5000 1,7 2,0 17 90 400 25 1,4—1,8 5,0 0,4 szczególnie w realizacji posiłków dla dzieci w wieku szkolnym, błędnie podchodzi się do śniadania. Jest to posiłek spożywany po 8—9-godzin-nym okresie niejedzenia. Powinien być posiłkiem obfitym, dostarczającym va. ilości kalorii z przeznaczonej całodziennej wartości kalorycznej posiłków, pełnowartościowy, tj. dostarczający w odpowiednich proporcjach wszystkie podstawowe składniki pokarmowe. Tymczasem jest często małokaloryczny, złożony ze źle zestawionych produktów spożywczych, a przecież jest on spożywany przed największym wysiłkiem dziecka w ciągu dnia. Między godziną 10 a 11, tj. najczęściej w szkole, powinien uczeń zjadać drugie śniadanie, obfitsze, o ile mimo zaleceń zjada skromne I śniadanie; nieduże — o ile zjada prawidłowe pierwsze śniadanie. Drugie śniadanie powinna stanowić kanapka (patrz niżej) i najlepiej szklanka mleka, bądź innego płynu. Zapotrzebowanie na płyny w wieku szkolnym, tj. intensywnego wzrastania, jest duże. Dzieci przebywające w szkole 8—10 godzin (szkoły zbiorcze i in.) powinny mieć możliwość zjedzenia w szkole drugiego śniadania i obiadu. W domu, po powrocie ze szkoły, mogą zjeść już wtedy podwieczorek i kolację. Jeżeli wymienionych dwóch posiłków nie zjedzą w szkole, czy można sobie wyobrazić, że 3 czy 4 nie zjedzone posiłki zdołają zjeść wieczorem? Jest to prawie niemożliwe. W takich warunkach nie pokrywane są potrzeby żywieniowe dziecka. Po pewnym czasie dochodzi do stanów niedoborowych (witamin, soli mineralnych, a także białka). 183 Tabela 17 Rozkład i rodzaj posiłków w ciągu dnia — ich zalecana wartość energetyczna Liczba posiłków dziennie Rodzaj posiłku 4 5 (%) (%) I śniadanie 15—25 20—25 11 śniadanie 15—20 5—10 Obiad 30—35 30—35 Podwieczorek 5—10 Kolacja ok. 20 ok. 20 Wpływa to niekorzystnie i nieodwracalnie na dalszy rozwój fizyczny dziecka i mniejszą wydolność umysłową (trudności szkolne). O tym należy pamiętać i jeżeli dziecko znajduje się w takiej sytuacji, należy szybko ją unormować. Wskazane jest, aby całodzienne posiłki zaspokajały zapotrzebowanie na wszystkie składniki pokarmowe. Każdy posiłek powinien zawierać białko zwierzęce, a więc do wyboru: mleko, sery, jaja, mięso ryby, czy wędliny, ewentualnie produkt z białkiem roślinnym uzupełniony źródłem białka zwierzęcego, np. galaretka z mleczkiem waniliowym, makaron z tartym żółtym serem itp. W całodziennym jadłospisie powinno znajdować się również dużo jarzyn, warzyw i owoców, najlepiej w formie surowej. Ważne jest urozmaicenie posiłków, unikanie monotonności i jednostronności posiłków planowanych w ciągu dnia i niepowtarzanie takich samych zestawów dzień po dniu. Urozmaicenie podawanych potraw pod względem barwy, smaku i zapachu na pewno wpływa pobudzająco na apetyt. Z jakich produktów powinny się składać posiłki dzieci w wieku szkolnym I śniadanie. Pierwsze śniadanie, jak już wyżej podkreślono, powinno być obfitym posiłkiem po wielu godzinach niejedzenia. Pogląd, że wystarczające jest tylko spożycie zupy mlecznej jest błędny. Jest to posiłek o niepełnej w stosunku do potrzeb wartości odżywczej: zjadany jako jedyny codziennie, jest nieatrakcyjnym posiłkiem, nie wzbudzającym 184 dobrego łaknienia. Pierwsze śniadanie powinno składać się, poza zupą mleczną, z pieczywa mieszanego z masłem, serem lub wędliną oraz jaj (4—5 razy w tygodniu). Powinno również zawierać surowe warzywa lub owoce. Gdy nie ma owoców, można zastąpić je dżemem lub marmoladą. Zupę mleczną zjadaną niechętnie przez wiele dzieci można zastąpić słabą herbatą z mlekiem lub mlekiem z kakao. II śniadanie. Jest ważnym posiłkiem dla dziecka w wieku szkolnym. Często dzieci nie otrzymują tego posiłku w szkole, dlatego powinny otrzymać go z domu. W jego skład powinny wchodzić: produkt białkowy, jak ser, jaja, wędlina lub mięso przygotowane na zimno, pieczywo mieszane, jak chleb biały, razowy itp., masło (może być dobra margaryna), warzywa i owoce. Warzywa — może to być Hść sałaty dodany do kanapki, a także rzodkiewki lub szczypiorek. Śniadanie powinno być zawinięte w papier śniadaniowy i następnie włożone do woreczka plastykowego. Obiad. Najbogatszym w energię (kalorie) posiłkiem powinien być obiad, który w zależności od możliwości powinno dziecko zjadać w szkole lub w domu