... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
W 1908 r., na stoku nad źródłami cieplicowymi, przy drodze łączącej Zako- pane z Morskim Okiem stanęła drewniana, publiczna kaplica, projektowana przez Sta- nisława Witkiewicza i w całości utrzymana w stylu zakopiańskim. Bryła budynku w kształcie prostokąta z absydą osadzona została na wysokiej grani- towej podmurówce. Podcienie kryjące taras mają drewnianą konstrukcję arkadową. Nad głównym wejściem znajduje się figurka Chrystusa Frasobliwego, przykryta osob- nym daszkiem. Dwuspadowy dach kaplicy, z charakterystyczną czworoboczną sygna- turką zwieńczoną metalowym krzyżem, ma stylowe szczyty, na których umieszczone są „wschodzące słonecka". Cala kaplica, ab- syda i podcienie kryte są gontami, a drzwi i ramy okienne - bogato rzeźbione i kołkowa- ne. Wnętrze, również zaprojektowane przez Witkiewicza w stylu zakopiańskim, cechuje wielka prostota. Ołtarz główny, rzeźbiony w drzewie, ma formę chaty góralskiej. Po jego obu stronach znajdują się kolorowe witra- że - z prawej strony z Matką Boską Często- chowską i herbem Polski, z lewej z Matką Boską Ostrobramską i herbem Litwy. W latach pięćdziesiątych kaplica wzbogaciła się o stacje Drogi Krzyżowej, malowane na szkle przez Józefa Jana Jachymiaka, a potem jeszcze o 2 ołtarzyki: Matki Bożej z Dziecią- tkiem oraz Św. Józefa - wykonane, tak jak i żyrandol dębowy przez Józefa Janasa z Dęb- na. Opiekę nad kaplicą sprawowali kolejno: rodzina Uznańskich i parafia w Poroninie, księża Marianie, ks. kapelan ss. Urszulanek w Jaszczurówce-Borach, xx. Misjonarze z parafii na Olczy, a od 1984 r. - xx. Marianie z parafii na Cyrhli. W l. 1978-81 zabytkowa kaplica w Jaszczu- rówce poddana została generalnemu remon- towi i starannej restauracji. 19* 291 III. Muzea, kościoły i kaplice 16. Kaplica św. Andrzeja (Świerada) i Benedykta ul. Kościeliska; trasa 2-A konieczne, gdyż jeszcze przed II wojną świa- tową góralki zza Gubałówki, przynoszące towary do Zakopanego, zostawiały tam tobołki traktując zabytkową kapliczkę jako magazyn pod opieką boską. Po drugiej woj- nie zaś łupem wandali padł między innymi artystyczny świecznik projektowany przez Kenara, a ukradziony wkrótce po zainstalo- waniu. Niewielki budynek kamienny, z krytym gontem dachem zwieńczonym sygnaturką jest jednym z najcenniejszych zabytków Zakopanego. Kapliczka Gąsieniców przy ul. Kościeli- skiej Przed 1810 r. Paweł Gąsienica wybudo- wał-podobno ze zbójnickich pienię- dzy-na swoim gruncie, małą, kamienną kapliczkę, w której można było odprawiać Msze Św. i głosić nauki religijne. Jest to najstarszy obiekt sakralny w Zakopanem, zachowany w dobrym stanie do dziś. W 1861 r. kapliczka Gąsieniców, jak się ją zwykle nazywa, została odnowiona przez Macieja Pitonia i wtedy poświęcił ją ks. Józef Stolarczyk. Po II wojnie światowej, na zamówienie ks. proboszcza Tobolaka, wnę- trze kapliczki zaprojektował Antoni Kenar. Elementami zdobniczymi są tu symbole 4 Ewangelistów i wizerunki 2 świętych misjo- narzy - patronów kapliczki. Projekt Kenara zrealizował jego uczeń-Józef Kandefer. Wejście do kapliczki zabezpieczone zostało żelazną kratą i obecnie oglądać ją można tylko z zewnątrz. Zabezpieczenie takie było 292 III. Muzea, kościoły i kaplice 17. Stary kościół parafialny Matki Boskiej Częstochowskiej i św. Klemensa ul. Kościeliska; trasa 2-A Stary kościół parafialny Matki Boskiej Czę- stochowskiej i św. Klemensa Tuż koło wybudowanej przez Pawła Gąsie- nicę pierwszej zakopiańskiej kapliczki, dzięki właścicielom dóbr zakopiań- skich - Klementynie i Edwardowi Homo- lacsom, w 1847 r. wybudowany został nie- wielki drewniany kościół. Starania o założenie parafii w Zakopanem rozpoczęli Homolacsowie już w 1837 r., kiedy to notarialnie zobowiązali się do utrzymania proboszcza wraz z gospodars- twem kościelnym. W 1845 r. Cesarz Ferdy- nand I projekt ten zatwierdził i wnet rozpo- częto budowę kościoła. Ukończył ją w 1847 r. cieśla Sebastian Gąsienica Sobczak, a 6 stycznia 1848 r. ksiądz proboszcz Józef Stolarczyk, instytuowany kanonicznie 29 listopada 1847 r., odprawił pierwszą Mszę Świętą. Utrzymuje się błędne przekonanie, jakoby ks. Stolarczyk od podstaw zbudował stary kościółek. Nie jest to prawdą - istniał on już przed jego przybyciem do Zakopanego. Pierwszy proboszcz budował nato- miast - częstokroć własnymi rękami-ple- banię i organistówkę, a w l. 1850-51 powiększył kościół dobudowując jego pd. część z wieżą. Mimo rozbudowy, kościółek zachował formę jednonawową w kształcie prostokąta, z niewielką zakrystią przy pre- zbiterium. W następnych latach wnętrze kościoła wzbogaciło się o 3 ołtarze, wykonane przez najlepszego ówcześnie góralskiego rzeźbia- rza - Wojciecha Kułacha z Gliczarowa. W ołtarzu głównym znajdował się obraz św. Klemensa - patrona kościoła, wymieniony przed II wojną światową na kopię obrazu Matki Boskiej Częstochowskiej", w bocznych zaś ołtarzach pozostały stare obrazy Matki Boskiej i św. Stanisława, namalowane przez nieznanych twórców. W '854 r. zakupiono u krakowskiego organonnstrza Sapalskiego organy z fundacji Teresy Karpielowej i skła- dek innych parafian. W 1863 r. obok kościoła zbudowano drew- nianą dzwonnicę, rozebraną podczas regula- cji ul. Kościeliskiej przed I wojną świato- wą. Gruntowny remont kościoła przeprowadził w latach pięćdziesiątych naszego stulecia proboszcz Jan Tobolak. Wymienił gonty, pokrywające budynek, oryginalny dach pul- pitowy nad wejściem zmienił na dwuspado- wy, wyremontował ogrodzenie. We wnętrzu antepedia do 3 ołtarzy wykonali Karol Kło- sowski i Maria Bujakowa. W tym samym czasie powstała drewniana, podnoszona kra- ta, zagradzająca wejście do kościoła, która wg projektu Antoniego Kenara wykonał jego uczeń Karol Gołek. Wystrój kościoła jednak zachował swój dawny charakter, dzięki starym ludowym obrazom i świątkom, znajdującym się na ścianach bocznych oraz na balkonie chóru