... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.

�r�d�o jest entropiczne w stosunku do kodu, kt�ry ogranicza jego elementy istotne dla cel�w komunikacji; jednak�e kod jest wzgl�dnie entropiczny w stosunku do komunikat�w, jakie mo�e wytworzy�. �ad i nie�ad s� poj�ciami wzgl�dnymi: co� mo�e by� uporz�dkowane w stosunku do uprzedniego nie�adu i nie uporz�dkowane w stosunku do p�niejszego �adu � jak mo�emy by� m�odzi w stosunku do w�asnego ojca i starzy w stosunku do w�asnego dziecka, jak jeste�my libertynami w stosunku do danego systemu zasad moralnych, a konserwa- tystami w stosunku do innego, bardziej elastycznego. Znaczenie i informacja w przekazie poetyckim Jakiego sensu nabieraj� powy�sze poj�cia zastosowane do tego szczeg�lnego rodzaju przekazu, jakim jest przekaz este- tyczny? Uwa�a si� powszechnie, �e s�owo poetyckie, wpro- wadzaj�c zupe�nie nowy stosunek mi�dzy d�wi�kiem a poj�- ciem, mi�dzy d�wi�kami a s�owami, ��cz�c zdania w spos�b L 104 Otwarcie, informacja, komunikacja A AB = -3 BCD BC= -2 ACD Elementy D pozbawione znaczenia, CD = -1 ABC= 0 ABD kombinacje nie B o warto�ci wy��cznie AC= +1 AB�CD przewidziane r�nicuj�cej BD= +2 A� C� B� D C AD= +3 itd. W tym znaczeniu aparatura odbiorcza mo�e by� tak za- programowana, aby reagowa� w spos�b odpowiedni na kombi- nacje przewidziane i nie reagowa� na kombinacje nie prze- widziane, traktuj�c te ostatnie jako szum. Nie wykluczamy przy tym, jak ju� o tym by�a mowa, ewentualnego wykorzy- stania kombinacji nie przewidzianych, je�eli zechcemy bar- dziej zr�nicowa� poziomy, ustalaj�c w kodzie dalsze elementy istotne. Teraz zwr��my uwag� na to, �e w tym momencie poj�cie informacji jako mo�liwo�ci i swobody wyboru u �r�d�a rozbi�o si� na dwa poj�cia, formalnie identyczne (dotycz�ce swobody wyboru), jednak�e denotatywnie r�ne. Mamy bowiem z jednej strony informacj� �r�d�a, kt�r� (w braku element�w hydrograficznych i meteorologicznych, pozwala- j�cych nam przewidywa�) jest r�wnoprawdopodobie�stwo: woda mo�e osi�gn�� jakikolwiek poziom. T� informacj� �r�d�a koryguje kod, kt�ry ustala pewien system prawdopodobie�stwa. Pocz�tkowy nie�ad statystyczny �r�d�a zostaje zast�piony przez �ad probabilistyczny. Istnieje jednak r�wnie� z drugiej strony informacja Teoria informacji 107 Chiare, fres�he, e dolci acgue Dove le belle membra Pose colei che sol� a me par donna*. W ten spos�b, nie przekraczaj�c szesnastu s��w, potrafi po- wiedzie� nam i to, �e snuje wspomnienia, i to, �e kocha w dal- szym ci�gu, za� intensywno�� swej mi�o�ci ukazuje poprzez niezwyk�� �ywo�� tego wspomnienia, wyra�aj�c westchnie- niem bezpo�rednio�� i jakby aktualn� obecno�� wywo�anej wizji. Trudno w spos�b bardziej konkretny wyrazi� si�� i s�o- dycz mi�o�ci, pal�c� udr�k� wspomnienia. Otrzymawszy ten komunikat nagromadzili�my znaczn� ilo�� informacji o mi- �o�ci Petrarki i o istocie mi�o�ci w og�le. Mi�dzy dwoma przy- toczonymi przyk�adami nie ma �adnej r�nicy znaczeniowej, a zatem w wypadku Petrarki tylko oryginalno�� konstrukcji, element nieprzewidywalno�ci w stosunku do rozk�adu prawdopodobie�stwa, wprowadzenie do niego nie�adu, powoduj� wzrost informacji. Chc� uprzedzi� �atwo nasuwaj�c� si� obiekcj� � to nie tylko element nieprzewidywalno�ci stanowi o uroku wiersza. W podobnym wypadku o wiele bardziej poetyckie powinny by� wiersze Burchiella, w kt�rych czytamy: Zanzaverata di peducci fritti E belletti in brodetto senza agresto Disputiwan con ira nel Digesto Dove tratta de'zoccoli**. * Przezroczyste, orze�wiaj�ce i �agodne wody, Gdzie spoczywa�a pi�kna posta� Tej jedynej, kt�ra jest dla mnie urokiem kobiety... (kancona 126, w. 1-3) ** Tre�� powy�szego fragmentu sonetu sprowadza si� pozornie do gwa�townej k��tni, kt�r� urz�dzi�y w �o��dku poety spo�yte potrawy Za- skakuj�ce skojarzenia i neologizmy, s�owa o podw�jnym znaczeniu (np. Digesto to cz�� zbioru praw i zarazem �o��dek) stanowi� prawdziw� �ami- g��wk� literacko-filologiczn�, r�wnie� dla W�och�w, i znakomity, cho� nie- przet�umaczalny przyk�ad �nieprzewidywalno�ci", o kt�r� chodzi autorowi. 106______________________Otwarcie, informacja, komunikacja niecodzienny, przekazuje, ��cznie z danym znaczeniem, niespotykane wzruszenie. Wzruszenie to ogarnia nas nawet w�wczas, je�eli znaczenie nie od razu jest zrozumia�e. Odwo- �ajmy si� do przyk�adu zakochanego, kt�ry chce wyrazi� nast�puj�ce poj�cie i czyni to wed�ug wszelkich regu� prawdo- podobie�stwa, jakie niesie ze sob� mowa: �Czasem, gdy staram si� przywo�a� wspomnienie tego, co zdarzy�o si� bardzo dawno, wydaje mi si�, jak gdybym zn�w ogl�da� strumie�. P�yn�ca w nim woda by�a zimna i przejrzysta. Wspomnienie owego strumienia wywiera na mnie szczeg�lne wra�enie, gdy� w pobli�u niego siadywa�a kobieta, kt�r� wtedy kocha�em i kt�r� kocham jeszcze dot�d. A kocham j� tak bardzo, �e � przesadzaj�c zwyczajem zakochanych � stwierdzam, i� spo- �r�d wszystkich kobiet, jakie �yj� na �wiecie, interesuje mnie tylko ona. Chc� powiedzie�, �e � je�li mo�na tak si� wyra- zi� � strumie� �w, kt�ry ��czy si� w mojej pami�ci ze wspomnieniem ukochanej kobiety (a musz� doda�, �e jest to kobieta bardzo pi�kna), rodzi mi w duszy swoist� s�odycz. Ot� � znowu wzorem zakochanych � przenosz� t� s�odycz na strumie�, kt�ry przyczyni� si� do wzbudzenia tego wspom- nienia: tym samym przypisuj� s�odycz strumieniowi, jakby to by�a jedna z jego w�a�ciwo�ci. Oto co chcia�em powiedzie�; mam nadziej�, �e wyrazi�em si� dostatecznie jasno". Tak brzmia�oby opowiadanie zakochanego, gdyby �w, staraj�c si� przekaza� w spos�b zrozumia�y i precyzyjny dan� tre��, zastosowa� wszystkie regu�y redundancji. Rozumiemy, co nam powiedzia� �w cz�owiek, ale po pewnym czasie prawdo- podobnie zapomnieliby�my o opisanych przez niego faktach