... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Sowiecki dyktator dążył do usunięcia domniemanej „piątej kolumny", jej socjalnego i narodowego zaplecza, najpierw na prawobrzeżnej Ukrainie, gdzie mieszkało najwięcej ludności polskiej. Polacy na Ukrainie, w mniemaniu stalinowców, w wypadku wojny mogli stanowić poważne zagrożenie dla reżimu nie tylko z powodu miejsca zamieszkiwania, ale i niemałej ich liczby. Przywiązanie tej ludności do tradycji narodowych (przeważnie byli to potomkowie polskiej drobnej szlachty Podola, Wołynia i Ki-jowszczyzny), publiczna ich demonstracja i brak uległości wobec sowietyzacji wzmagały niechęć i wrogość ze strony władz. Organa bezpieczeństwa, mające nieograniczone prerogatywy, przedstawiały Polaków jako szpiegów, dywersantów i wrogów, doskonale pasujących do wizerunku wroga. Polacy zostali wykorzystani przez organa GPU-NKWD do nasilenia psychozy strachu i wykazania swoich zasług w zwalczaniu przeciwników „państwa robotników i chłopów". , ,,.,•.-..•• Wśród form i kierunków antypolskich represji, zastosowanych w latach trzydziestych, można wymienić: eliminację Kościoła rzymskokatolickiego oraz prześladowanie księży i osób wierzących, deportacje w głąb imperium, zniesienie autonomii terytorialnej, zamknięcie instytucji kulturalno-oświatowych i likwidację szkolnictwa2. Szczególnie dotkliwa dla całej grupy etnicznej była fizyczna zagłada ludzi, której skala zasługuje na miano zbrodni. Ostatnim akordem antypolskiej fobii było sfingowanie głośnej sprawy Polskiej Organizacji Wojskowej (POW). Po upadku reżimu komunistycznego i rozwiązaniu ZSRR oraz powstaniu niepodległego państwa ukraińskiego możliwe stało się dotarcie do materiałów archiwalnych, dotyczących sprawy POW na Ukrainie. Ich analiza pozwala stwierdzić, że była to wielka prowokacja ze strony organów GPU-NKWD. Jej celem stała się eksterminacja tysięcy Polaków, których główną winą było ich pochodzenie narodowościowe. : " Sprawa Polskiej Organizacji Wojskowej w latach 1933-1935 Geneza prowokacji sięga lat wojny i rewolucji bolszewickiej, kiedy POW rzeczywiście działała na rzecz odrodzenia niepodległego państwa polskiego, także na terenie Ukrainy. Stalinowskie organa bezpieczeństwa w nowych warunkach posłużyły się sprawą POW do rozpętania antypolskich represji w całym państwie. Na początku lat trzydziestych o przynależność do POW zostali oskarżeni członkowie kierownictwa Komu- 2 Szerzej o tym zob. H. Stroński, Represje stalinizmu wobec ludności polskiej na Ukrainie w latach 1929-1939, Warszawa 1998. Wielka prowokacja NKWD. Sprawa Polskiej Organizacji Wojskowej na Ukrainie...__________869 nistycznej Partii Polski (KPP), przebywający na emigracji w ZSRR3. W lipcu-wrześniu 1933 roku jednocześnie w Moskwie i na Ukrainie aresztowano wysoko postawionych polskich działaczy komunistycznych. Zarzucono im, że są agentami i prowokatorami należącymi do POW. Pod tym zarzutem na Ukrainie w latach 1933-1934 aresztowano ponad sto osób, przeważnie polskiej inteligencji i działaczy polonijnych. Z materiałów „śledztwa" wynikało, że tzw