... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Kwiaty małe, rozdzielnopłciowe, w kwiatostanach. Kwiaty męskie z 4 zielonkawymi, łuskowatymi, szorstkimi listkami okwiatu. Kwiaty żeńskie także z 4 listkami okwiatu i jedną górną zalążnią o 2 znamionach. Owocem są jednonasienne orzeszki. Kwiatostan w okresie owocowania wykształcony słabo maczugowato, bezszypułkowy. Na nim siedzą poszczególne kwiaty żeńskie, których listki okwiatu stają się soczyste i czarne. Tworzą one jadalny, podobny do jeżyny, zbiorowy owocostan. Słodkawe owoce są w smaku nie- Oliwka europejska (Olea europaea) ^g Wygląd: Wiecznie M l jiw zielone drzewo, o wy-| %^r sokości 2-10 m, z sę- JJI^INL, katym, zwykle po- J|pCi|/^k^ kręconym i krzywym J M ^^^ pniem i delikatną, w ^i słabo wykształconą W » koroną. Gałązki sza- re z lancetowatymi, całobrzegimi liśćmi, które z wierzchu są ciemnozielone, a spodem - srebrzysto błyszczące i osiągają długość 4-10 centymetrów. Korona kwiatu biaława, zrośnięta, z 4 rozchylonymi owalnymi łatkami i 2 wystającymi pręcikami; kwiaty zebrane w małe, wzniesione kłębki. Owoc jajowaty, mięsisty, zielony do czarnego, z jedną pestką; owoce wielkości mirabelki. Siedlisko: Rośnie głównie w zaroślach typu makia, na glebach suchych, kamienistych, gdzie występuje także forma dzika z pniem rozgałęziającym się od nasady (krzewiasto), mniejszymi owocami i okrągławymi, o połowę mniejszymi liśćmi. Bywa nazywana oleasłrem. Morwowate co mdłe i prawie nigdy nie bywają zbierane do spożycia. Kwiaty męskie są zebrane w kotki. Siedlisko: W terenach upraw; niekiedy w miejscach korzystnych dziczeje. Rozmieszczenie: Od Iranu po Kaukaz, w obszarze śródziemnomorskim zadomowiona, w cieplejszych częściach Europy Środkowej sadzona. Uwagi ogólne: Morwa biała (Morus alba) tworzy w porze dojrzewania białe lub różowe (do czerwonofioletowych) soczyste owoce zbiorowe, które poza tym są takie same, jak u morwy czarnej. Czerwone są owoce zbiorowe morwy czerwonej (Morus rubra). Morwa była zawsze uprawiana przede wszystkim jako pokarm dla gąsienic jedwabnika. Rozpowszechniła się w obszarze śródziemnomorskim dopiero wraz z hodowlą jedwabników. Oliwkowate Oliwka często jest sadzona. Już w starożytności była najważniejszym drzewem uprawnym południowej Europy. Spotyka się ją do wysokości 600-800 m n.p.m. Rozmieszczenie: W całym obszarze śródziemnomorskim, gdzie oliwka jest powszechnie uważana za roślinę wskaźnikową klimatu śródziemnomorskiego. Okres kwitnienia: Maj i czerwiec. Rozmnażanie: Za pomocą nasion. Zapylana jest przez różne gatunki owadów, przy czym tylko jedna z dwóch komór zalążni tworzy oliwkę. Uprawianą oliwkę rozmnaża się bezpłciowo za pomocą odrostów i sadzonek. Owoce: Konserwowane w soli i w occie oliwki są spożywane w południowej Europie do wielu dań. Głównie jednak pozyskuje się z nich oliwę, której zawartość w dojrzałych owocach wynosi do 50 procent. Jako roślina lecznicza - patrz str. 252. 38 39 Borówka czarna (Vacciniummyrtillus) Wrzosowate f Wygląd: Silnie rozgałęziona krzewinka o wysokości 15-50 cm, z ostrokanciastymi, zielonymi gałązkami, zwykle wzniesionymi. Liście jajowate, zaostrzone, na brzegu delikatnie piłkowane i po obu stronach zielone, skrętoległe, na krótkich ogonkach. Kwiaty przeważnie pojedyncze, rzadziej po 2 w pachwinach liści; korona kulista lub dzwonkowata, około 5 mm szerokości, zielonkawoczer-wono nabiegta. Owocami są kuliste jagody wielkości 5-8 mm, które z zewnątrz są niebiesko-czarne - dlatego również używaną nazwą jest czarna jagoda - ale zawierają silnie barwiący czerwony sok. Siedlisko: Świetliste lasy liściaste i szpilkowe, zarośla, wrzosowiska, zbiorowiska krzewinko-we; chętnie na podłożu kwaśnym, piaszczystym, w górach - na kamienisto-gliniastym; do wysokości 2500 m n.p.m. Borówka bagienna (Vaccinium uliginosum) r Wygląd: Krzewinka o wysokości 20—100 cm z krokwiastymi szarobrunatnymi gałązkami. Całobrzegie liście na krótkich ogonkach, odwrotnie jajowate, od spodu niebieskozielone z wyraźnie występującym siatkowatym unerwieniem, mają do 2 cm szerokości i do 4 cm długości. Białe lub czerwonawe, dzbanuszkowate kwiaty zebrane są po 1-4 w szczytowych gronach. Niebiesko oszronione jagody, często bardziej gruszkowate niż kuliste, mają - w przeciwieństwie do podobnych czarnych borówek - bezbarwny sok. Siedlisko: Torfowiska wysokie, bory bagienne i zatorfione zarośla; alpejskie formacje do 2500 m n.p.m.; na glebach kwaśnych. Rozmieszczenie: Północna Europa oraz góry Europy Środkowej i Wschodniej. W Niemczech tylko w Alpach rozpowszechniona, na przedgórzu i w średnich górach występuje rzadko 40 Rozmieszczenie: Prawie cała Europa, na południu jednak występowanie ograniczone jest głównie do gór. Gatunek w Polsce rozpowszechniony i częsty aż po piętro alpejskie; w obszarach wybitnie wapiennych - rzadszy. Okres kwitnienia: Maj i czerwiec. Owoce: Znane pod regionalnymi nazwami borówek, czernic, czarnych jagód albo zgoła „jagód" owoce dojrzewają od lipca. Dawniej w wielu leśnych okolicach mieszkańcy wyruszali gromadnie późnym latem, aby zarobkowo zbierać jagody