... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Nie opowiadamy się więc za żadną "szkołą", za żadnym stylem mówienia, są to sprawy bardzo indywidualne. Możemy tylko dodać, że osobiście wolimy wstrzemięźliwość w sposobach interpretowania, szczególnie, gdy recytujący nie jest zbyt pewny swoich możliwości głosowych, dykcyjnych, gdy nie ma jeszcze zbyt wielkich umiejętności. Lepiej powiedzieć wiersz skromnie, ale prawdziwie. Od tych uwag ogólnych przejdźmy do spraw bardziej konkretnych. Akcent "Akcent - to palec wskazujący, który podkreśla najważniejsze słowa w zdaniu lub w tekście" - powiedział K. Stanisławski. Właściwe rozłożenie akcentów wydobywa treść zdania, ułatwia zrozumienie jego sensu, wskazuje słuchaczowi na istotę przekazywanych myśli. Zmiana akcentu zmienia sens zdania. Akcent to przycisk kładziony na wybranym słowie; możemy go ponadto wzmocnić przez oddzielenie wyrazu pauzą, zwolnienie tempa, zmianę barwy i natężenia głosu. Rozłożenie akcentów zależy od treści, jakie chcemy przekazać. Za panowania króla Stanisława Mieszkał ubogi szlachcic na Podolu; Wysoko potem wyniosła go sława; Szczęścia miał mało w życiu, więcej bolu; Albowiem była to epoka krwawa I kraj był cały na rumaku, w polu; Łany, ogrody leżały odłogiem, Zaraza stała u domu, za progiem. (J. Słowacki "Beniowski" Pieśń I) Pierwsza cząstka myślowa zawarta jest w dwóch pierwszych wersach. Następny, trzeci: "Wysoko potem wyniosła go sława" - to nowa myśl, nie będąca logicznym następstwem poprzedniej. W tym i w następnym zdaniu mówi autor o przyszłych losach bohatera, uprzedzając bieg wypadków, po to, by potem w drugiej oktawie "Maurycy, Kaźmierz, Zbigniew miał z ochrzczenia Imiona; rodne nazwisko Beniowski" znów powrócić do chronologii życiorysu Beniowskiego. W pierwszym zdaniu akcent przejmie podmiot (ubogi szlachcic), przy czym będzie to akcent leciutki, wyczuwalny tylko pulsacją rytmu zdania. Następne zdanie podkreśla, że nie był to jakiś zwyczajny szlachcic, ale człowiek, który musi się stać w przyszłości sławny. Teraz zastanówmy się, co jest ważniejsze: czy to, że był sławny, czy to, że został wyniesiony wysoko? () - wyraz akcentowany Powiemy: "(Wysoko) potem wyniosła go sława"; albo: "Wysoko potem wyniosła go (sława)". Można i tak, i tak. Ale zwróćcie uwagę na kompozycję akcentów, na takie ich rozłożenie, które by nie tylko przekazywało logikę myśli, ale i tworzyło pewien rytm wiersza. Szczęścia miał mało w życiu, więcej bolu; Albowiem była to epoka (krwawa)... W ostatnim zdaniu ważne jest, że epoka była krwawa. Słowo to trzeba zaakcentować, a nawet oddzielić je małą pauzą. Czy dobrze będzie brzmiało akcentowanie słów: sława - krwawa? Przeczytajcie głośno tę oktawę z rozłożeniem akcentów według oznaczeń. Za panowania króla Stanisława |zawieszenie |głosu, |maleńka |pauza Mieszkał (ubogi szlachcic) na Podolu; |pauza Wysoko potem wyniosła go (sława); |pauza Szczęścia miał |mała |pauza (mało) w życiu, więcej bolu; |pauza Albowiem była to epoka |pauza (krwawa) I kraj był cały na rumaku, w polu... A teraz zachowując to samo pauzowanie, przeczytajcie jeszcze raz: Za panowania króla Stanisława Mieszkał (ubogi szlachcic) na Podolu; (Wysoko) potem wyniosła go sława; Szczęścia miał (mało) w życiu, więcej bolu; Albowiem była to epoka (krwawa) I kraj był cały na rumaku, w polu... Według nas lepiej brzmi wersja druga. Oczywiście, nie jest to propozycja obowiązująca. (Ktoś inny może na przykład w wersie czwartym zaakcentować nie "mało", lecz "bolu" - będzie to równie logiczne.) A teraz przeczytajcie głośno początek Inwokacji "Pana Tadeusza" akcentując wyróżnione wyrazy (znajdujące się w nawiasach) (Litwo! Ojczyzno) moja! ty (jesteś) jak (zdrowie);@ Ile cię trzeba (cenić, ten) tylko się (dowie),@ Kto cię (stracił). Dziś (piękność) twą w całej (ozdobie)@ (Widzę i opisuję), bo (tęsknię) po (tobie).@ Zdarzało się wam słyszeć takie wykonanie? Przeakcentowanie jest błędem, którego należy się wystrzegać. Jest to, niestety, błąd dość rozpowszechniony. Z czego wynika? Często z nieświadomego, przypadkowego stawiania akcentów i z nieprzemyślenia tekstu