... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Płetwa odbytowa o długiej na- sadzie. Duże, szerokie płetwy piersiowe; płet- wy brzuszne długie, trapezowate. Płetwa ogo- nowa bardzo długa (1/4 całkowitej długości ciała) o osi lekko wygiętej do dołu; płat dolny większy. Na jej górnej krawędzi znajduje się szereg płaskich, przypominających zęby piły kolców (stąd nazwa!). Ubarwienie: zależnie od rejonu występowania grzbiet szarobrązowy do szarożółtego, boki jaśniejsze, brzuch białawy; grzbiet i boki pokryte dużymi, ciemnymi, jasno obwiedzionymi plamami. Otwór gębowy (stąd naukowa nazwa łacińska - melostomus znaczy czarnogęby) i otrzewna czarne. Długość: 60-80 cm, maksymalnie do 1,2 m. Występowanie: pn. Atlantyk - od środkowej Norwegii po pn.-zach. Afrykę i Maderę (brak w południowej części Morza Północnego); zach. część Morza Śródziemnego, bardzo rza- dko w Adriatyku. Środowisko: blisko dna nad mulistym pod- łożem, zwykle na głębokościach 150-400 m, maksymalnie 900 m; sporadycznie spotyka się go również na głębokości zaledwie 55 m. Tryb życia: biologia tego rekinka, przebywają- cego przy dnie na większych głębokościach niż pokrewne gatunki, jest słabo poznana. Pokarm: bentoniczne bezkręgowce (skoru- piaki, mięczaki) i ryby oraz małe ryby żyjące w otwartej toni wodnej. Rozród: jajorodny; w Morzu Śródziemnym jaja są składane przez cały rok, w północnej czę- ści zasięgu składanie ikry jest ograniczone do okresu wiosny i lata. Samica składa 2-4 (do 8) jaj. Żółtawe, mierzące 6 x 3 cm otoczki mają w miejsce długich nici czepnych jedynie po 2 krótkie, spiczaste wyrostki na każdym rogu. Mustel siwy, siwosz (Mustelus mustelus) Rodzina mustelowate* (Triakidae) Wygląd: wydłużone, bardzo smukłe ciało o długim, spiczastym pysku i gładkiej skórze (lancetowate ząbki skórne są bardzo drobne i mają krótki kil). Owalne oczy z podłużnym fałdem na dolnej krawędzi, bez migawkowej przesłony. Tryskawka dobrze widoczna. Pięć małych szczelin skrzelowych, z których ostat- nia znajduje się nad płetwą piersiową. Uzę- bienie: drobne, zaokrąglone i płaskie, ułożone w wielu szeregach zęby tworzą, podobnie jak u płaszczek, rodzaj tarczki (rekiny płaszczko- gębe). Dwie prawie równej wielkości płetwy grzbietowe, z których przednia znajduje się między płetwami piersiowymi a brzusznymi, tylna przed płetwą odbytową. Płetwa ogonowa sierpowata, lekko wznosząca się ku górze z głębokim wycięciem; płat dolny większy. Ubarwienie: grzbiet zazwyczaj jednolicie sza- ry, szarobrązowy do czerwonawoszarego, nie- kiedy pokryty ciemniejszymi plamami; boki ja- śniejsze, strona brzuszna brudnobiała. Dłu- gość: 1,5 m (maksymalnie 2 m). Występowanie: wsch. Atlantyk - od Portugalii do pd. Afryki; Morze Śródziemne. Środowisko: wody przybrzeżne, nad piaszczy- stym i mulistym dnem, na głębokościach 5-100 m, maksymalnie 300 m. Tryb życia: przebywa przy dnie; żeruje nocą. Pokarm: skorupiaki, mięczaki i małe ryby. Rozród: samce osiągają dojrzałość płciową przy długości ciała 70-74 cm, samice 80 cm. Brzemienne samice spotyka się o każdej po- rze roku. Żyworodny; w ciele matki tworzy się rodzaj łożyska odżywiającego zarodki, a ciąża trwa (w Morzu Śródziemnym) blisko 10 mie- sięcy. W miocie rodzi się 4-28 młodych mie- rzących 35 cm długości. Gatunki pokrewne: mustel gwiaździsty (M. asterias) o maksymalnej długości ciała 1,5 m, z białymi plamami na grzbiecie i bokach z pn.-wsch. Atlantyku (od Wysp Szetlandzkich po Mauretanię, południowa i zachodnia część Morza Północnego, kanał La Manche); osiąga- jący również 1,5 m długości m. śródziemnomo- rski [M. punctulatus) występuje w Morzu Śród- ziemnym i u brzegów pn.-zach. Afryki - grzbiet z pojedynczymi brązowoczarnymi plamami, a tylna krawędź obu płetw grzbietowych z cie- mniejszym nieregularnym obrzeżeniem. 18 Żarłacz błękitny (Prionace glauca) Żarłacz szary (Galeorhinus galeus) Rodzina żarlaczowate (Carcharhinidae) Wygląd: wydłużone, bardzo smukłe ciało o długim, spiczastym pysku i stosunkowo gła- dkiej skórze, pokrytej jedynie małymi ząbkami skórnymi. Owalne oczy z migawkową przesło- ną. Tryskawki brak. Pięć małych szczelin skrzelowych, z których ostatnia znajduje się nad płetwą piersiową. Uzębienie: zęby duże, trójkątne, o piłkowanym brzegu. Dwie płetwy grzbietowe, z których przednia jest znacznie większa od tylnej; jej nasada znajduje się między płetwami piersiowymi a brzusznymi. Płetwy piersiowe długie, sierpowate. Trzon ogonowy długi, bocznie spłaszczony, bez kilu (w odróżnieniu od lamny śledziowej), z poprzecznym wycięciem przed nasadą płet- wy ogonowej. Płat górny płetwy ogonowej znacznie większy od płata dolnego, na tylnej krawędzi wycięty, ostro wzniesiony ku górze. Ubarwienie: grzbiet błyszcząco ciemnoniebie- ski (po śmierci zwierzęcia barwy bledną uzys- kując matowoszary odcień); boki jaśniejsze, strona brzuszna biała, końce płetw pier- siowych czarniawe. Długość: około 4 m. Występowanie: szeroko rozprzestrzeniony w prawie wszystkich morzach od strefy tropi- kalnej po umiarkowanie ciepłą. W północnym Atlantyku od południowych wybrzeży Wielkiej Brytanii i Irlandii do Senegalu; Azory, Madera, Wyspy Kanaryjskie i Zielonego Przylądka; se- zonowo latem sporadycznie w Morzu Północ- nym, cieśninie Skagerrak i wodach wokół śro- dkowej Norwegii. Tryb życia: żerujący nocą rekin otwartego mo- rza, podejmujący często dalekie wędrówki. Uważany za gatunek bardzo agresywny, napa- dający niekiedy na kąpiących się i nurków. Pokarm: ryby ławicowe (głównie makrele i śle- dzie) oraz dorsze, kolenie i głowonogi. Rozród: samice osiągają dojrzałość płciową przy długości ciała 2,5 m; nic nie wiadomo dotychczas o okresie godowym. Żyworodny; zarodki odżywiane są w ciele matki za pomo- cą swego rodzaju łożyska. W zależności od wielkości i wieku samicy w miocie rodzi się od 5 do 63 młodych mierzących w chwili urodzin 50-60 cm długości. 20 Rodzina mustelowate* (Triakidae) Wygląd: wydłużone, smukłe ciało o długim, bardzo spiczastym pysku. Owalne oczy z mi- gawkową przesłoną w przednim kącie oka. Tryskawka wyraźnie widoczna. Pięć małych szczelin skrzelowych, z których ostatnia znaj- duje się nad płetwą piersiową. Uzębienie: na- chylone do przodu trójkątne zęby o gładkim brzegu wewnętrznym i powycinanym w ząbki, piłkowanym brzegu zewnętrznym