... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.

3. Roztropno[ usprawnia nas nie tylko w dobrym rozwa|aniu, ale tak|e w dobrym rozsdzaniu i w dobrym rozkazywaniu, a tego nie mogBaby dokona bez usunicia przeszkody ze strony uczu, wypaczajcych sd i rozkaz, wydany przez roztropno[, czyli bez cnoty obyczajowej. 72 ZAGADNIENIE 59 O STOSUNKU CNÓT OBYCZAJOWYCH DO UCZU Z kolei nale|y zbada, jak cnoty obyczajowe ró|ni si midzy sob. Skoro za[ cnoty te odnosz si do uczu i dlatego ró|ni si podBug zró|nicowania uczu, trzeba naprzód omówi stosunek cnót obyczajowych do uczu, a nastpnie samo zró|nicowanie tych|e cnót podBug uczu. Pierwsze zagadnienie obejmuje pi pytaD: 1. Czy cnota obyczajowa jest uczuciem? 2. Czy cnota obyczajowa mo|e Bczy si z uczuciem? 3. Czy cnocie obyczajowej mo|e towarzyszy smutek? 4. Czy cnota obyczajowa odnosi si do uczu? 5. Czy mo|e by jaka[ cnota obyczajowa bez uczucia? ArtykuB 1 CZY CNOTA OBYCZAJOWA JEST UCZUCIEM ? Postawienie problemu. Wydaje si, |e cnota obyczajowa jest uczuciem, gdy|: 1. Zrodek nale|y do tego samego rodzaju co kraDce. Lecz cnota obyczajowa jest [rodkiem midzy uczuciami. A wic jest uczuciem. 2. Cnoty i wady, jako przeciwieDstwa, nale| do tego samego rodzaju. Niektóre za[ uczucia s wadami, np. zazdro[ lub gniew. A wic niektóre uczucia s cnotami. 3. MiBosierdzie jest uczuciem, gdy| jest smutkiem z powodu cudzego zBa. Otó| [w. Augustyn 238) chwali Cycerona, |e nie zawahaB si miBosierdzia zaliczy do cnót. A wic uczucie mo|e by cnot obyczajow 239). Ale z drugiej strony Arystoteles uczy 240), |e uczucia nie s ani cnotami ani wadami. Odpowiedz. Cnota obyczajowa nie mo|e by uczuciem, a to dla trzech powodów. Naprzód uczucie jest poruszeniem po|dania zmysBowego, jak to ju| wykazali[my 241). Cnota obyczajowa za[ nie jest poruszeniem, ale raczej zasad takich poruszeD, gdy| jest sprawno[ci. Po drugie, dobro i zBo czBowieka zale|y od zgodno[ci z rozumem. Otó| uczucia same przez si mog zmierza i do dobra i do zBa, zale|nie od tego, czy s zgodne z rozumem, czy te| nie. Natomiast cnota odnosi si tylko do dobra. Po trzecie, gdyby nawet jakie[ uczucie zmierzaBo tylko do dobra lub tylko do zBa, niemniej uczucie jako uczucie miaBoby swe zródBo w samym po|daniu, a kres w rozumie ze wzgldu na zgodno[ tego uczucia z rozumem. Natomiast czynno[ cnotliwa przeciwnie ma swe zródBo w rozumie, a kres w po|daniu dziaBajcym pod wpBywem rozumu