... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Ewolucja interwencjonizmu państwowego oraz zjawisko kur- 3 Pluraliści czerpiący z ekonomicznej tradycji myśli liberalnej skłonni są uznawać pierwszeństwo rynkowych mechanizmów regulacyjnych wobec mechanizmów politycznych. Czynią tak ze względu na racjonalność, jaka charakteryzuje, ich zdaniem, akt wyboru ekonomicznego dokonywanego przez jednostki i grupy. Według badaczy reprezentujących ten punkt widzenia, wybór polityczny nie jest dość racjonalny w przeciwieństwie do wyboru ekonomicznego. Badacze, którym bliska jest rynkowa interpretacja procesów społecznych i politycznych, brali pod uwagę możliwość nieorganizacyjnej (samogenerującej się) kontynuacji reprezentacji interesów w państwach uprzemysłowionych (zob. m.in. Olson 1971). 4 W krajach postsocjalistycznych administracja jest patronem pokaźnej liczby grup zawodowych, związanych z państwowym sektorem gospodarki. Relacje mają jednak raczej charakter roszczeniowo-konfliktowy aniżeli kooperatywny. Czynnik ten w konfiguracji z charakterystycznymi zmiennymi narodowymi, współtworzy jedną z zasadniczych cech rozsadzających od wewnątrz procesy tranzycyjne. 170 Narodziny strategii korporatywnej? czenia się zasięgu postaw solidarystycznych, przy relatywnie niskim poziomie konsensualizmu, wskazuje na przemieszczenie rozpatrywanego układu politycznego w stronę tradycyjnej, otwartej rywalizacji pluralistycznej. Pluralizm i korporatywizm stanowią więc dla A. Cawsona skrajne koncepcje organizacji przetargu interesów, choć oba nurty mieszczą się w tradycji demokratycznej. Elementy tych modeli współistnieją w konkretnych rozwiązaniach systemowych regulujących w odmienny sposób relacje pomiędzy nimi. Najważniejszym zagadnieniem jest skuteczność ekonomiczna funkcjonujących relacji oraz reprezentatywność organizacji interesu i orientacja układu na innowację (Cawson 1987, s. 140, 148). 1.1. Pluralizm i korporatywizm jako koncepcje modelowe Do pluralizmu traktowanego jako model zbliżają się współczesne rozwiązania brytyjskie oraz, prawdopodobnie w większym stopniu, amerykańskie. W pluralizmie grupy interesu wywierają nacisk na elity polityczne w sposób bardziej spontaniczny oraz bardziej skumulowany w czasie. Jedną z charakterystycznych cech pluralizmu jest duża liczba aktorów uczestniczących w życiu politycznym. Do artykulacji interesu konkretnej grupy aspirować może kilka ośrodków, dlatego wektory wywieranego nacisku mogą się wzajemnie redukować. Pluralistyczna alokacja dóbr ma charakter bardziej żywiołowy, bliższy konkurencji rynkowej. Redystrybucja dóbr i przywilejów jest efektem zorganizowanego nacisku. Tak zwany interes publiczny, którego obronę deklarują przedstawiciele każdego z wielkich sektorów stosunków przemysłowych, stanowi często, w warunkach przetargu zdecentralizowanego, konfliktową sumę rozgrywek sekwencjonalnych prowadzonych przez poszczególne grupy interesu5. Proces podejmowania decyzji politycznych jawi się w tym modelu raczej jako walka aniżeli współpraca grup interesu. Istotą współzawodnictwa jest gra pojmowana jako działanie, którego celem jest osiągnięcie wartości dodatniej. Mniejsze i zdecentralizowane grupy interesu specjalnego zorientowane są w tym układzie na zysk. Szczuplejsze zasoby zmuszają mniejsze grupy interesu do dokładniejszej kalkulacji środków i staranniejszej koordynacji działań organizacyjnych. Z tych właśnie 5 Przez interes publiczny rozumiem realne oraz potencjalne rezultaty mediacji między konfliktowymi dążeniami na poziomie państwowego procesu decyzyjnego. W układzie np. etnicznym, narodowym są one postrzegane jako rozwiązania sprzyjające interesom znakomitej większości członków megagrupy. Wspomniane owoce mediacji są wyobrażeniem idealnym zależnym od konfiguracji szeregu zmiennych, zarówno o politycznym, ekonomicznym i kulturowym charakterze. Pluralizm a korporatywizm 171 przyczyn małe grupy interesu stosunkowo rzadko kierują się wartościami związanymi z interesem publicznym (zob. Herbut 1994, s. 176, 177)