... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
474 Polska Ludowa 1950-1989 Tablica 11.2 Migracje zagraniczne ludnoci w latach 1950-1990 (w ty.) Lata Imigracja Emigracja Saldo 1951-1960 1961-1970 1971-1980 1981-1990 277,7 24,3 16,3 17,3 377,4 223,8 225,7 266,7 -99,7 -199,5 -209,4 -249,4 rdo: Historia Polski w liczbach. Ludno. Terytorium, jw., s. 187. Skala imigracji i emigracji bya rna w latach pidziesitych i w pniejszym okresie. Duy napyw i odpyw ludnoci, jakie wystpiy w okresie 1956-1960 (w latach 1950-1955 migracje zewntrzne byy minimalne), zwizane byy z repatriacj Polakw z gbi ZSRR oraz wyjazdami Niemcw i ydw. W latach 1961-1990 rozmiary imigracji i emigracji utrzymyway si w kolejnych dekadach na zblionym poziomie, przy czym skala odpywu ludnoci raczej rosa. W cigu 40 lat liczba ludnoci Polski na skutek ujemnego salda migracji zewntrznych zmniejszya si o ponad 700 ty. osb. Podobnie jak przed wojn, Polska byta krajem emigracyjnym, podczas gdy np. USA naleay do krajw imigra-cyjnych. Mniejszoci narodowe. Zmiana granic oraz powojenne ruchy migracyjne spowodoway, e Polska stawaa si coraz bardziej jednolita etnicznie. Nie jestemy w stanie przedstawi zmian struktury etnicznej, gdy w spisach powszechnych w latach 1950-1988 brak byo pyta dotyczcych narodowoci, jzyka i wyznania. Szacunki opieray si na materiaach Ministerstwa Spraw Wewntrznych (dowody osobiste, ankiety, paszporty itp.). Z rnych wzgldw Niemcy, Ukraicy, emkowie i ydzi, wpisywali do oficjalnych dokumentw narodowo polsk. W 1950 r. na 25 min mieszkacw mniejszoci narodowe liczyy wedug szacunkw okoo 500 ty. osb, tj. 2%. Liczba ta jest z pewnoci zaniona. Od 1957 r. rozpocza si akcja czenia rodzin, w wyniku ktrej powana cz ludnoci niemieckiej (wczeniej podajca si za Polakw) emigrowaa do Niemiec. Po ukadzie polsko-niemieckim z grudnia 1970 r. liczba emigrujcych z Polski Niemcw powanie wzrosa. Szacunki polskie i niemieckie dotyczce liczby osb narodowoci niemieckiej w Polsce powanie rniy si od siebie (od 300 ty. do l min osb). Faktem jest, e due skupiska ludnoci autochtonicznej na Mazurach i Warmii zaniky, pozostawiajc po sobie pustk osadnicz. Na mniejsz skal zjawisko to wystpio take na Grnym lsku. Dla lat 1956-1990 szacunki dotyczce mniejszoci narodowych w Polsce prowadzio z jednej strony MSW, z drugiej - towarzystwa spoeczno-kulturalne mniejszoci narodowych. Naley podkreli, e nie s to liczby w peni wiarygodne. W 1990 r. szacowano liczb Niemcw na 300-350 ty., Biaorusinw 200-230 ty., Ukraicw 200-220 ty., emkw 50-60 ty., Romw 25 ty., Litwinw 20 ty., Sowakw 20 ty., ydw 15 ty., Rosjan 10-13 ty., Ormian 8 ty.. Grekw i Macedoczykw 5 ty., Czechw 2-3 ty. i Tatarw 2,5 ty. Stanowio to w sumie okoo 2,5% populacji12. 12 "Polityka" 1993, nr 12, s. 2. Spoieczestwo 475 11.2.2 Struktura spoleczno-zawodowa W latach 1950-1990 ulega do powanej zmianie struktura spoeczno-zawodowa ludnoci. Obrazuje to tablica 11.3. Tablica 11.3 Ludno wedug gwnego rda utrzymania w latach 1950-1988 (w min) Wyszczeglnienie 1950 1960 1970 1978 1988 Ogem Ludno utrzymujca si z pracy poza rolnictwem Ludno utrzymujca si z pracy w rolnictwie Ludno utrzymujca si ze rde niezarobkowych 25,0 12,0 11,6 1,0 29,8" 16,3 11,3 1,9 32,6 19,5 9,7 3,4 35,1 21,7 8,2 5,2 37,8 23,1 6,7 8,0 " W podziale wedtug rde utrzymania nie uwzgldniono wojska, std liczby si nie sumuj. rdo: Historia Polski w liczbach. Ludno. Terytorium, jw., s. 174. Tendencje dotyczce rde utrzymania przypominaj kierunki zmian zaobserwowane przy analizie miejsca zamieszkania, co jest zrozumiae. Na uwag zasuguje natomiast fakt omiokrotnego wzrostu liczby ludnoci utrzymujcej si ze rde niezarobkowych, tj. gwnie z emerytur i rent. Peniejsze uchwycenie zmian struktury zawodowej uzyskamy analizujc zatrudnienie wedug poszczeglnych dziaw gospodarki. Analiza tablicy 11.4 pozwala na nastpujce obserwacje: udzia zatrudnionych w rolnictwie systematycznie si zmniejsza, poczynajc od 1931 r., niemniej w porwnaniu z innymi krajami europejskimi by on w 1988 r. nadal bardzo wysoki i Polska, obok Rumunii i Jugosawii, miaa najwikszy w Euro- Tablica 11.4 Ludno czynna zawodowo wedug dziaw gospodarki w latach 1931-1988 wedug spisw powszechnych (w %} Wyszczeglnienie 1931 1950 1960 1970 1978 1988 Ogem w tym: Przemys Budownictwo Rolnictwo Komunikacja Handel Nauka, owiata, kultura Ochrona zdrowia, opieka spoeczna 100,0 11,3 1,0 66,0 2,0 4,3 1,2 0,7 100,0 18,8 4,2 56,5 3,8 5,2 2,5 1,4 100,0 23,3 5,7 47,1 4,8 5,3 3,6 2,4 100,0 27,6 6,6 37,9 5,7 6,1 5,0 2,7 100,0 29,7 8,2 29,5 6,0 7,6 5,8 3,4 100,0 28,2 7,9 27,1 5,6 8,1 7,1 5,0 rdo: Historia Polski w liczbach. Ludno. Terytorium, jw., s. 176