... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Naucza się, iż Bóg ustanowił małżeństwo i uświęcił je. Po skończeniu wszystkiego Bóg "pobłogosławił ów siódmy dzień i uczynił go świętym; w tym bowiem dniu odpoczął po całej swej pracy, którą wykonał ' Prawda ta jest oczywiście złożona i obejmuje szereg faktów, jak na przykład specjalne stworzenie człowieka; niemniej można je śmiało uważać za części składowe jednego faktu globalnego. stwarzając" (Rdz 2,3). Tak więc - bardzo zręcznie - historię stworzenia zamyka stwierdzenie, że to właśnie sam Bóg zapoczątkował odpoczynek szabatu: Ludowi Wybranemu nie pozostaje nic innego niż naśladować swego Boga. Jeśli spojrzymy znów na historię kapłańską w całości, ujrzymy ją jako owoc teologicznej refleksji nad starożytną tradycją liturgiczną i zwyczajowymi zachowaniami przez kapłanów jerozolimskich. Wierność tym tradycjom jest jedyną gwarancją życia w jedności z Bogiem, jedynym środkiem wypełnienia Bożego zamysłu względem Izraela. Wynika to z rozważania tego planu w jego stopniowym rozwoju. Posłannictwo Pentateuchu Religia Starego Testamentu - podobnie jak i Nowego - jest religią historycz- ną: opiera się na objawieniu udzielonym przez Boga pewnym ludziom w danym czasie i miejscu oraz na fakcie interwencji Boga w pewnych określonych momentach. Pentateuch, który odtwarza historię tych związków Boga ze światem, jest fundamentem religii żydowskiej, jej świętą księgą par excellence, jej Prawem. W nim znajduje Izraelita wyjaśnienie swego własnego przeznaczenia oraz sposobu życia. Pentateuch jest związany w jedną całość nićmi obietnicy i wyboru, przymierza i prawa, które się przezeń przewijają. Adamowi i Ewie po upadku gwarantuje Bóg zbawienie w odległej przyszłości~ po potopie uspokaja Noego, że ziemi nigdy nie nawiedzi taka katastrofa. Abraham jest mężem obietnic - dla samego siebie, dla swych potomków, a poprzez nich dla całej ludzkości. Boży dobrowolny wybór Abrahama zapowiada i mieści w sobie wybór Izraela. Pentateuch jest także księgą przymierzy: cichego z Adamem, jawnego z Noem, Abrahamem i Mojżeszem. Każde przymierze jest swobodnym przejawieniem Bożej inicjatywy, aktem łaskawości; Bóg żąda w zamian wierności i posłuszeńst- wa. Dane przez Niego prawo uwyraźni te Boskie żądania i utoruje drogę wypełnieniu obietnic. Jednoczące wątki Pentateuchu znajdują przedłużenie w pozostałej części Starego Testamentu, Pentateuch bowiem nie stanowi sam w sobie kompletnej całości. Mówi o obietnicy, a nie o jej wypełnieniu, i kończy się przed wkroczeniem do Ziemi Obiecanej. Ale nawet po podboju nie nastaje jeszcze wypełnienie, gdyż obietnica wskazuje ostatecznie na Chrystusa, na nowe przymierze i nowe Chrystusowe przykazanie. Doktrynalne aspekty Pentateuchu Teologia historii pierwotnej Jeśli mamy zrozumieć jedenaście początkowych rozdziałów księgi Rodzaju, musimy zdać sobie sprawę z dwu czynników. Pierwszy z nich to fakt, że rozdziały te łączą w sobie dwie z czterech odrębnych tradycji, składających się na Pentateuch - najwcześniejszą oraz najpóźniejszą. Drugim czynnikiem - o któ- rym już wspominaliśmy mówiąc o tradycji Jahwistycznej - jest fakt, iż zajmujemy się teologią, oczywiście nie w scholastycznym sensie tego słowa, niemniej jednak teologią. Przeważną część tych rozdziałów zawdzięczamy Jahwiście; szczególnie cenne są więc studia nad jego wkładem do opowieści i metodą. Zobaczymy, jak on oraz autor kapłański zbierali materiały w różnych miejscach i jak-ze starodawnego i znoszonego materiału-utkali całkiem nową tkaninę. kapłańska historia pierwotna Jeśli się zważy, że autor kapłański miał ostatnie słowo w formowaniu Pentateuchu, nie jest rzeczą dziwną, iż księga Rodzaju zaczyna się wstępem kapłańskim. Od samego początku uwidacznia się w niej charakterystyczny styl. już w tych pierwszych rozdziałach stwierdzamy rozwijanie się planu, który zarysowuje się wyraźnie w Genesis. Z kapłańskiego punktu widzenia objawienie Boga jest następstwem ustalonego uprzednio zamysłu, który ujawnia się w czterech kolejnych erach czy porządkach: stworzenia świata oraz przymierzy z Noem, Abrahamem i Mojżeszem. kapłańska historia stworzenia (Rdz 1,1-2,4a) nie jest i nie ma być naukowym traktatem o początku świata i pochodzeniu człowieka; głosi raczej, że istnienie wszechrzeczy i ich znaczenie spoczywa w rękach Boga. Świat i wszystko w jego obrębie pochodzi od Niego, lecz utworzenie człowieka jest Jego arcydziełem, chlubą Jego stworzenia. Człowiek jest uczyniony "na wyobrażenie Boga" i oddzielony od zwierząt. Otrzymał błogosławieństwo, aby wzrastał i rozmnażał się, lecz błogosławieństwo to szło w parze z zakazem: może on jeść tylko owoce i warzywa; musi więc być wegetarianinem. Opowieść kapłańska kończy się święceniem szabatu: Bóg spoczął po swym twórczym dziele. Od razu zaintereso- wanie nakierowuje się na Izrael i jego zachowywanie szabatu. Wiążąc tę podstawową instytucję Izraela z twórczym dziełem Boga i łącząc ją z samym Stwórcą, nadaje się jej tym samym głębię oraz znaczenie. Wzmianka o święceniu szabatu jest antycypacją powołania Izraela; autor kapłański ucieka się do genealogii, aby wykazać, jak w rzeczywistości Bóg powołał. Izraela. Używa tego zręcznego środka, aby przejść szybko od stworzenia do drugiego etapu Bożego planu, przymierza z Noem; stwierdzamy więc, że rozdział 5 księgi Rodzaju przenosi nas od Adama do Noego. Przedpotopowym patriarchom przypisana jest niezwykła długowieczność, sądzono bowiem, że trwanie ludzkiego życia skracało się z jednej światowej epoki na drugą; w okresie między Noem a Abrahamem będzie wynosiło co najwyżej 604-200 lat, począwszy zaś od czasu hebrajskich patriarchów - 200-100 lat. Musimy pamiętać, że tradycja kapłańska nie zna historii upadku, lecz istnieje tu coś odpowiadającego mniej więcej tej historii. Musimy mianowicie rozumieć skracanie się długości ludzkiego życia jako stały proces zepsucia związany z postępem zła, gdyż długowieczność jest błogosławionym darem Boga (Prz 10,27) i będzie jednym z dobrodziejstw epoki mesjanicznej (Iz 65,20). Innymi słowy, lata przypisywane tym patriarchom mają tylko znaczenie symboliczne. Starożytne tradycje babilońskie znają listę dziesięciu królów o fantastycznie długim okresie panowania, którzy żyli przed potopem. Pisarz biblijny stosuje podobną starożytną tradycję do swych własnych celów. Zgodnie z autorem kapłańskim potop nastąpił wskutek zepsucia rodzaju ludzkiego: tylko Noe został uznany za sprawiedliwego