... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Tę formę stosuje się prawie zawsze wobec jednostek lub rodzin, rzadziej wobec grup podopiecznych. Gdy jakaś grupa doprowadza do 18 Patrz na ten temat: Pascal Henri, Mandat judiciaire et pouvoir des clients du sernice social, Jnformations Sociales" n. 4, Paryż 1980. 202 Cristina de Robertis końca swoją pracę z pracownikiem socjalnym, rzadko zdarza się wystąpienie z propozycją odbywania okresowych spotkań dla przekazywania wiadomości o sobie. Jeśli takie życzenie wychodzi od grupy, kryje się za nim pragnienie podtrzymywania więzów łączących jej członków, nawet jeśli istnienie grupy nie ma już uzasadnienia. b) Narzucanie wymagań i ograniczeń Jedną z form, jaką przybiera wpływanie przy posłużeniu się autorytetem, jest przyjmowanie na siebie roli rodzicielskiej. Relacja z podopiecznym zostaje zbudowana na wzór rodziny, pracownik socjalny używa swojego autorytetu jak „dobry ojciec rodziny" lub „dobra matka". Model rodzinny19 przejawiają szczególnie działania kierowane do dzieci, młodzieży (i starszej młodzieży), czasem jednak także do dorosłych. Działania, które zakładają narzucenie wymagań lub ograniczeń, wywodzą się z modelu relacji między rodzicami i dziećmi. Rodzice, posiadający autorytet, w jaki wyposaża ich pełniona przez nich rola, stosują ograniczenia i nakazy oraz mają wymagania w stosunku do swoich dzieci. Pracownicy socjalni w czasie tego typu działań także mają wymagania w stosunku do podopiecznych oraz narzucają im pewne ograniczenia. Będą to wymagania dotyczące: poszanowania zobowiązań, umów, godzin i częstotliwości spotkań, wysiłku włożonego w rozwiązanie tego czy innego problemu, podjęcia takiego czy innego postępowania, przyjęcia na siebie odpowiedzialności i zobowiązań. Na przykład: Pani M. prosiła nieustannie asystentkę społeczną o skontaktowanie się z nauczycielami jej syna Erica, który miał trudności z nauką w szkole. Ta odmawiała, tłumacząc, że to ona jako matka powinna skontaktować się ze szkołą i nauczycielami w sprawie syna. Asystentka społeczna wyjaśniała z panią M. jej trudności w nawiązaniu kontaktu ze szkołą, lecz ta obawiała się, że nie będzie potrafiła poprawnie się wyrazić, a pójście do szkoły przypomina jej w dotkliwy sposób jej własne niepowodzenia szkolne. Jednakże wcześniej potrafiła niejednokrotnie przezwyciężyć te trudności. Następnie asystentka socjalna przekonywała panią M., aby ta wzięła na siebie odpowiedzialność przypadającą matce, i prosiła, aby jak najszybciej poszła do szkoły, zanim Eric straci szansę na uratowanie roku szkolnego. Asystentka 19 Samoff Marjorie, Familiarisation et professionnalisation, evolution du travail social etformation des educateurs, w „Orientations", tom XIV, Paryż, kwiecień 1974. Metodyczne działanie bezpośrednie 203 społeczna powiedziała także, że będzie zadowolona, jeżeli się dowie w trakcie następnej wizyty (za 15 dni), że pani M. nawiązała kontakt ze szkołą i opowie jej, jaki byt tego rezultat. Jest to przykład zwalczania frustracji przez wspieranie pani M., w jej roli matki. Spełnienie określonego wymagania w określonym terminie zostanie nagrodzone, tak jak nagradza się dziecko: „Jeśli poczyni pani odpowiednie kroki, będę zadowolona". Ten typ działania jest często używany w celu pobudzenia i mobilizacji podopiecznego, nakłonienia go do działania. Jednakże nakładane na podopiecznego wymagania muszą być współmierne z tym, co jest dla niego możliwe do wykonania, tak pod względem fizycznym jak i intelektualnym czy emocjonalnym. W cytowanym przykładzie rozmowa na temat trudności pani M., zmierza do efektywnego pomiaru zdolności tej kobiety do realizacji stojącego przed nią zadania. Bezsensowne jest wymaganie od podopiecznego rzeczy niemożliwych lub takich, które spowodują nowe porażki. Wymagania muszą być zgodne z rzeczywistymi możliwościami podopiecznego, konieczna jest więc ich wcześniejsza ocena. Przypomnijmy także, że pracownik socjalny może narzucać pewne wymagania podopiecznego wówczas, gdy sam je sobie narzuca w. związku z wykonywaną pracą. Narzucanie ograniczeń przybiera pewne aspekty zbliżone do stawiania wymagań. Chodzi tu o tworzenie pewnych ram, w których praca jest możliwa oraz o ustanowienie reguł, które należy koniecznie respektować. Niekiedy reguły te narzuca pracownik socjalny, czasem zostają wypracowane wspólnie z podopiecznymi, stosowane są często w pracy prowadzonej z małymi grupami. Narzucanie ograniczeń rodzi frustrację i zakazy. Czasami równolegle stosuje się działania wspierające lub wyjaśniające, po to by pomóc podopiecznemu spożytkować nakładane ograniczenia i nabrać nowych sił. Jest to możliwe szczególnie wtedy, gdy ograniczenia i zakazy nie są odbierane jako kara, ale i podopieczny, i pracownik socjalny traktują je jako wyzwanie, jako sprawdzian własnych możliwości. Nakładanie ograniczeń w pracy z grupą ma niekiedy inny charakter. Stosuje się je często kiedy członkowie grupy swoim zachowaniem szkodzą sobie i innym. W pracy z grupami dzieci czy młodzieży ograniczenia dotyczą sprzętu i lokalu