... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Z reguły najwyższe wyniki uzyskiwano w grupie kontrolnej, najniższe - w grupie, w której czynniki zakłócające pojawiały się bezpośrednio po uczeniu. Im dłuższy odstęp czasu dzielił działanie czynnika zakłócającego od momentu, w którym przerwano uczenie, tym wpływ tego czynnika okazywał się mniejszy. Uzyskane wyniki dość jednoznacznie wskazują, że dla pamięci 55 szczególnie groźne jest szybkie zaprzestanie krążenia impulsów. Im bowiem krócej krążą impulsy po zadziałaniu jakiegoś bodźca, tym większe .prawdopodobieństwo, że bodziec ów zostanie za-pomniainy. Nasuwa się jednak pytanie: Dlaczego tak jest? Co zyskują komórki w wyniku tego, że impulsy zapoczątkowane działaniem bodźców krążą w ciągu jakiegoś czasu, sktoro i tak krążenie to Ustanie w pewnym momencie? I tu ipomocnia staje się znajomość drugiego mechanizmu pamięci. Krążenie impulsów może sprzyjać procesom wzrostowym zakończeń komórek nerwowych, a procesy te stanowią - jak zakładamy - podstawę pamiętania trwałego. Czynniki znoszące krążenie impulsów w obwodach zamkniętych nie są groźne dla zmian komórkowych natury strukturalnej. Groźne są one tak długo, dopóki owe zmiany nie zaszły, dokąd pamięć opiera się jedynie na chwilowych zmianach czynnościowych. Przestają być groźne, gdy powstały już bardziej trwałe zmiany strukturalne. W związku z przytoczoną interpretacją pamięć świeżą nazywa się inaczej dynamiczną, pamięć trwałą - statyczną. A dwa omówione rodzaje pamięci wraz z leżącymi u ich podłoża domniemanymi mechanizmami wyjaśniają zarówno zapamiętywanie chwilowe, odznaczające się dużą zmiennością zależnie od różnorakich okoliczności towarzyszących, jak i pamiętanie trwałe, w niewspółmiernie mniejszym stopniu poddające się wpływom zewnętrznym. Nie zapominajmy jednak, że przedstawione wyjaśnienie jest tylko hipotezą, a przytoczone wywody - ogromnie uproszczonym schematem. Najnowsze badania D. J. Alberta zdają się wskazywać że hipoteza pamięci świeżej będzie musiała ulec modyfikacji.1 Autor ten dostarczył dowodów informujących, że po dość szybkim przerwaniu krążenia impulsów ślady pamięciowe mogą ulegać dalszej konsolidacji. Najprawdopodobniej wchodzą tu więc w grę, szczególnie w okresie późniejszym, jeszcze inne mechanizmy. Do poznania ich przyczynią się z pewnością dalsze badania. Fizjologia pamięci stanowi zagadnienie ciągle aktualne. Prowadzi się wiele badań, można stwierdzić wyraźny postęp w technikach ekspery- mentalnych, a mimo to mało jest jeszcze spraw definitywnie rozwiązanych. Stąd hipotezy trzeba oceniać przede wszystkim ze względu na ich użyteczność roboczą. Cenne są, jeśli prowadzą do dalszych badań. Nie należy traktować ich jednak na razie jako wyjaśnień bliskich twierdzeniom udowodnionym. Droga do ostatecznego poznania mechanizmów pamięci wydaje się jeszcze da-jleka. 1 Por. D. J. Albert: "The Effect of Spreading Depression on the Con-solidatlon of Learning". Neuropsychologie 1966, nr 1. 56 METODY PSYCHOLOGICZNYCH BADAŃ PAMIĘCI Mówiąc o badaniach fizjologicznych wspominaliśmy, że aczkolwiek wyprowadza się na ich podstawie wnioski dotyczące mechanizmów pamięci, to jednak nie dotyczą one bezpośrednio tych mechanizmów. O badaniach psychologicznych można by natomiast powiedzieć, że choć formułuje się na ich podstawie wnioski o zapamiętywaniu i przechowywaniu, odnoszą się one bezpośrednio tylko do przypominania. Dzieje się tak nie dlatego, by zainteresowanie zapamiętywaniem i przechowywaniem było mniejsze, ale dlatego, że przy obecnym stanie metod bez odwoływania się do przypominania nie potrafimy niczego stwierdzić w zakresie pamięci. Niezależnie od tego, co chcemy badać w eksperymentach psychologicznych, odwołujemy się zazwyczaj do wskaźników rozpoznawania i reprodukcji. Wiemy już, że przez rozpoznawanie rozumie się identyfikację bodźców aktualnie działających z bodźcami, które działały uprzednio. Reprodukcja polega zaś na odtworzeniu bodźców dawniej spostrzeganych w warunkach, gdy nie działają one aktualnie. Mając na uwadze to, czego dotyczą bezpośrednio metody, jakimi posługujemy się w psychologii pamięci, można podzielić je na dwie zasadnicze grupy. Są to metody dotyczące rozpoznawania i metody dotyczące reprodukcji. Zobaczymy, że metod tych jest wiele. Powstawały one w różnym czasie w wyniku pojawiania się coraz nowych problemów badawczych, jak również były one następstwem dostrzegania usterek i niedogodności w prowadzonych eksperymentach. Niektóre pochodzą jeszcze z ubiegłego stulecia. Nazwy ich sygnalizują najczęściej, co można za pomocą danych metod badać lub jak przebiega samo 58 badanie. Nierzadko nazwy te są jednak tak sformułowane, że bez dodatkowych wyjaśnień mogą być zrozumiałe tylko dla specjalistów. Zapoznajmy się z tymi metodami najogólniej