... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Streszczenie rozdziału Ludzi od dawna intrygowała zagadka niefizycznej "psychiki" w fizycznym ciele. Niektórzy psychikę i duszę uważali za podstawową i trwałą rzeczywistość; inni, jak na przykład przedstawiciele behawioryzmu amerykańskiego, nieomal całkowicie ignorowali ich istnienie. Obraz ten jednak się zmienia. |Emocje, trudne do obiektywnego zdefiniowania, były przedmiotem wielu badań. Jednakże badania te koncentrowały się na ogół na ich zakłócających czy negatywnych aspektach. Emocje u innych określamy w dużej mierze na podstawie ich zachowania niewerbalnego; zewnętrzne przejawy emocji są w dużej mierze wyuczone - zgodnie z normami i oczekiwaniami kulturowymi. Darwin wysunął sugestię, że pewne wzorce ekspresji emocjonalnej są wrodzone - zarówno u zwierząt, jak i u ludzi. Jednakże znaczenie takich wzorców ekspresji może być odmienne w różnych kulturach. Proste emocje można oceniać z pewnym stopniem dokładności i zgodności, nawet w rozmaitych kulturach, lecz to samo zachowanie, na przykład płacz, może występować w kilku różnych emocjach. Niekiedy odbieramy sprzeczne lub niejednoznaczne sygnały i skłonni jesteśmy opierać się przede wszystkim na wskazówkach sytuacyjnych. Zgodnie z |teorią |Jamesa-|Langego, zjawiska fizjologiczne poprzedzają i powodują odczuwanie emocji, lecz poszukiwanie specyficznych reakcji wewnętrznych, związanych z różnymi emocjami, przyniosło jedynie umiarkowane sukcesy. Współczesne badania nad czynnikami fizjologicznymi w emocjach koncentrują się na roli |mechanizmów |nerwowych (zwłaszcza |układu |limbicznego, czyli rąbkowego) oraz pewnych gruczołów wydzielania wewnętrznego (zwłaszcza |przysadki |mózgowej i |gruczołów |nadnerczy). |Adrenalina (epinefryna) jest hormonem, który zdaje się być najbardziej związany z reakcjami strachu, podczas gdy |noradrenalina (norepinefryna) wiąże się przede wszystkim z reakcją gniewu. |Sygnały |fizjologiczne prawdopodobnie wpływają na |intensywność odczuwania emocji, lecz ich |jakość - to, jaką emocję się odczuwa - zależy częściowo od |sygnałów |poznawczych, jakich dostarcza interpretacja sytuacji prze daną jednostkę. Skomplikowane badania Schachtera i Singera dostarczyły poparcia dla tej teorii, lecz w ich badaniach wykazano szereg skaz metodologicznych. |Ocena, zarówno znaczenia i powagi sytuacji, jak i możliwych strategii radzenia sobie z nią, odgrywa niewątpliwie doniosłą rolę w determinowaniu odczuwanej emocji. |Stres jest reakcją organizmu na wymagania środowiska, pozytywne lub negatywne. Jest on nieuniknioną częścią życia i musimy nauczyć się radzić sobie z nim, a nie próbować go uniknąć. Chroniczny stres spowodowany nieustannym naciskiem lub stłumionymi emocjami może prowadzić do |choroby |psychosomatycznej lub zwiększonej podatności na emocje. Istnieje wyraźny związek miedzy |wskaźnikami |kryzysów |życiowych a kłopotami ze zdrowiem. Czynniki emocjonalne mogą także przeszkadzać w wyleczeniu się z choroby. Reakcje organizmu na stres można wyjaśnić w kategoriach |ogólnego |zespołu |adaptacyjnego, który składa się z |reakcji |alarmowej (|mobilizacyjnej), |stadium |odporności |oraz |stadium |wyczerpania. Możliwość dokonania |oceny |poznawczej zwiększa naszą zdolność radzenia sobie również z wysoce zagrażającymi sytuacjami. Nawet negatywne emocje mogą być przystosowawcze. Pacjenci, którzy odczuwają umiarkowany strach przed operacją, podlegają mniejszemu stresowi i szybciej wracają do zdrowia niż ci, którzy przed operacją odczuwają albo silny, albo słaby strach. Ostrzeżenia przed niebezpieczeństwem, które wytwarzają jedynie umiarkowany strach, częściej skłaniają do działania niż ostrzeżenia, które wzbudzają u ludzi większy strach. Warunkiem większej skuteczności ostrzeżeń są także wyraźne wskazówki co do sposobu niezbędnego działania oraz zmiana postawy wobec tego działania. Ludzie narażeni na możliwe do przewidzenia niebezpieczeństwo, jak w wypadku skoku ze spadochronem, mogą nauczyć się radzić sobie ze swym strachem w skomplikowany, pośredni sposób. Ból służy zarówno jako system |sygnałowy, jak i system |obronny (odruchowy), chroniąc organizm przed fizycznym uszkodzeniem. Poznawcze aspekty bólu są złożone i obejmują styl funkcjonowania percepcyjnego, wyuczone skojarzenia oraz poznawczą modyfikację wejścia sensorycznego. W sposobie reagowania na ból spowodowany zabiegami chirurgicznymi występują znaczne różnice kulturowe, związane z różną interpretacją tego bólu. Pod hipnozą można osiągnąć znaczny stopień kontroli poznawczej nad bólem. Dewiacyjne zastosowania bólu obejmują posługiwanie się bólem jako torturą albo też jako źródłem mistycznego zjednoczenia lub rokoszy seksualnej. Przekonanie, że nie ma się żadnego wpływu na swoje środowisko, może prowadzić do rezygnacji i w końcu do śmierci, nawet u zdrowych poprzednio jednostek