... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Nowy Testament zawiera cztery imienne wykazy Dwunastu: trzy u synoptyków (Mk 3,16-19; Mt 10,2-4; Łk 6,14-16) i jeden w Dz 1,13; rzecz znamienna, że wykazu takiego nie ma w Ewan- gelii Jana68. Oto kolejność tych dwunastu imion wraz z dodat- kowymi określeniami, tak jak występują one w Mt 10,2-4: Szymon, zwany Piotrem Andrzej, jego brat Jakub, syn Zebedeusza Jan, jego brat Filip Bartłomiej Tomasz Mateusz, celnik 67 Por. Gnilka, Markus I 136-138. 68 Jan jeszcze tylko czterokrotnie wspomina ubocznie o Dwunastu, z tego dwa razy w zwrocie „jeden z Dwunastu" w odniesieniu do Judasza Iskarioty i Tomasza (6,67.70.71; 20,24). Jest wysoce mało prawdopodobne, aby lista Dwunastu znajdowała się w źródle Q, jak to przypuszcza Trautmann, Handlungen 216n. Uczniowie, uczennice, Dwunastu 229 Jakub, syn Alfeusza Tadeusz Szymon Kananejczyk Judasz Iskariota, ten, który Go wydał. Pomijając różną kolejność usytuowania Andrzeja i Tomasza, te cztery wykazy są zgodne co do imion - z jednym wyjątkiem: w obu wykazach Łukaszowych brak jest Tadeusza. Zamiast niego występuje Juda, (brat?) Jakuba. Może to być zmiana wtórna69. Wszystkie wykazy zaczynają się od Szymona Piotra, a kończą na Judaszu Iskariocie. Pozycja tych dwóch ma znaczenie wartoś- ciujące. Warto zauważyć, że pierwszych czterech stanowi dwie pary braci, którzy według Mk 1,16-20/Mt 4,17-22 zostali powołani jako pierwsi. Czyżby Jezus w początkach swojej działalności miał tylko tych czterech uczniów?70 Szymon Piotr i Andrzej pochodzą z Betsaidy, podobnie jak Filip (por. J 1,44; 12,21); miejscowość ta leżała na wschód od Jordanu, a więc nie należała już do Galilei, lecz do krainy Gaulanitis71. Piotr i Andrzej przenieśli się do Kafarnaum. Nie jest zapewne sprawą przypadku, że Andrzej i Filip są tymi członkami grona Dwunastu, którzy noszą greckie imiona - ten ostatni nawet imię swego tetrarchy72. Nie można wykluczyć, że zwłaszcza uczniowie pochodzący z Betsaidy znali język grecki. Według Mk 3,17 Jezus nadał braciom Jakubowi i Janowi dodat- kowe imię Boanerges, które Marek rozumie jako „synowie gro- mu". Co by to miało oznaczać, nie jest jasne (temperament, nastawienie zelockie, władza?). Jest rzeczą interesującą, że w dwu- głosce Boan zaznacza się wpływ galilejskiego dialektu aramejsz- czyzny, charakteryzującego się przytłumieniem głoski a' . Szymon Piotr otrzymuje w Mt 16,17 dodatkowe imię Barjona. Według J 1,42; 21,15 zwie się on Szymon, syn Jana. Stąd również 69 Czy myślano o bracie Pańskim Judzie (por. Mk 6,3)? Czy chodziło o umocnienie apostolskiego autorytetu Listu Judy (por. Jud 1)? Przypuszczenie Pescha, Markusevangelium I 208. Drugi Juda wzmiankowany jesr też w J 14,22. 70 Przypuszczenie Kingsbury'ego: JBL 98 (1979) 67nn. 71 J 12,21 mówi o Betsaidzie Galilejskiej. Nie jest to poprawne. Jeśli przyjąć, że Jordan zmienił w pewnej chwili koryto i wpadał do jeziora na wschód od Betsaidy, to nastąpiłoby to w czasach przedchrześcijańskich. W czasach Jezusa Betsaida była rezydencją tetrarchy Filipa. 72 Tadeusz mogłoby być imieniem greckim, gdyby przyjąć, że pochodzi od Theudasa. 73 Por. Dalman, Worte Jesu 39, przyp. 4. 230 Uczniowie, naśladowanie, styl życia Barjona rozumiane jest w sensie tego imienia odojcowskiego (syn Jony). Przypuszczenie, że imię Barjona dowodzi, iż Szymon Piotr był zelotą - jako że zelotów nazywano Barjone - jest niesłuszne74. To określenie zelotów pojawia się dopiero później. Nie przema- wia za tym również środowisko Szymona7^. Zelotą był natomiast drugi Szymon z grona Dwunastu: dowodzi tego przydomek Kana- nejczyk, w Łk 6,15 trafnie przetłumaczony jako „Gorliwy"76. Judasz, zamykający ten katalog, nosi zagadkowy przydomek Is- kariota. Co do genezy tego przydomka wysuwane są trzy hipotezy: 1. Judasz został nazwany od swego miejsca pochodzenia: Kerio- tu77, wspomnianego również w Joz 15,25 miasta w południowej Judei, którego dokładne położenie trudno określić. W takim wypadku byłby on również z uwagi na swe pochodzenie „out- siderem". 2. Przydomek „Iskariota" jest łączony ze słowem sicarius7*. Znaczyłoby to, że również Judasz należał do ruchu zelockiego, a ściślej do jego szczególnie surowego odłamu, który otrzymał nazwę od swojego sposobu walki {sica = sztylet)79. 3. Przydomek ten jest rozumiany jako określenie cechy charak- teru (człowiek fałszu)80. W takim wypadku byłby on mu nadany ex post przez wspólnotę chrześcijańską