... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Natomiast w rodzinach, w których panuje przemoc i (lub) alkoholizm uraz ma często charakter chroniczny; stanem normalnym jest nieprzewidywal-ność, terror i przemoc. W sytuacji chronicznego urazu zdarzają się też ostre epizody, takie jak „wybuchy" przemocy, kazirodztwo, awantury, porzucenie psychiczne i fizyczne. !'•• 144 IV. KONSEKWENCJE ^ch z cl irozrl rau- BnJ kor*~, por twarz kto irz| zcz nj oraz fuiT czenil :m( twier^a ala t*i ^ mzm| Slu.-J>; ciern^J^ do doro K kajać l w mali l cz l n t dorr (l Badacze tematu opisali kumulowanie się skutków życia w warunkach chronicznego urazu. Pod koniec lat sześćdziesiątych, psychiatra Joseph Sandler wysunął hipotezę, że nagromadzenie doświadczeń potencjalnie trau-matycznych może doprowadzić do stanu „zwiększonej podatności na uraz". Pojęcie to zajmuje kluczową pozycję w dzisiejszych badaniach: bada się konkretne konsekwencje specyficznych doświadczeń, natężenie doświadczeń konieczne dla wywołania określonych konsekwencji, doświadczenia obciążone największym ryzykiem dla określonych typów dzieci. Nie mamy jeszcze odpowiedzi na te pytania, wciąż jednak napływają osobiste relacje. Trzeba wyjaśnić, że rodzina alkoholowa bywa zarówno „normalnym", chronicznie traumatycznym środowiskiem, jak miejscem ostrych urazów (wydarzeń traumatycznych). Ważne jest zrozumienie, jak oddziałuje to środowisko i na czym polega patologia systemu rodzinnego. Życie w rodzinie alkoholowej dostarcza urazów niezależnie od tego, czy rzuca się to w oczy czy też nie. Według Krystala, osoba wystawiona na urazy psychiczne może stać się szczególnie podatna na intensywne emocje. Reaguje zbyt emocjonalnie i nieskutecznie, w ogromnej mierze posługuje się mechanizmami obronnymi, takimi jak wyparcie, racjonalizacja czy zaprzeczanie urazowi. W skrajnych wypadkach osoba ta czuje jedynie, że jest „martwa". Poważny uraz może prowadzić do stanu paraliżu i obezwładnienia; ofiara takiego urazu nie potrafi się ruszyć z miejsca, wycofuje się, jest zdezorganizowana i traci swe dawniejsze cechy osobowości. Najczęstszą konsekwencją jest mieszanina depresji i lęku. Konieczność odwoływania się do tak skrajnych „metod" obrony prowadzi do zaburzeń w zakresie pamięci, wyobraźni, kojarzenia i rozwiązywania problemów. John Bowlby, naukowiec i psychiatra, opisuje mechanizm „obronnego wykluczania", czyli występującą u dziecka zdolność do wykluczania, zmiany definicji albo zniekształcania informacji lub zdarzeń. Konsekwencją takiego zniekształcania, według Bowlby'ego, jest między innymi chroniczny brak zaufania do ludzi, spadek ciekawości, brak zaufania do własnego rozumu i skłonność do odbierania wszystkiego jako czegoś nierealnego. Jedno z dorosłych dzieci alkoholików, wychowane w atmosferze ciągłego napięcia, częstych aktów przemocy i nieustającej krytyki, tak opisuje stan swojej świadomości w wieku dorosłym: Patrzę na świat - na ludzi, zdarzenia i odczucia - przez filtr. Patrzę jakby przez mgłę, przez gazę tłumiącą intensywność zewnętrznych zdarzeń i własnych doznań. Bez tego filtru nie zniósłbym swoich uczuć. Zaburzenia lękowe i depresja Pojęcie „zaburzenia lękowe" - zrozumiałe samo przez się — to pojawiający się okresowo lub przewlekły stan lęku, napięcia i stresu. Towarzyszy mu niekiedy poczucie zbliżającej się katastrofy oraz depresja. W tej grupie zaburzeń mieszczą się również napady paniki. 145 g. Skutki urazu z charakterystycznym silnym lękiem, nierealistyczne obawy o własne życie i rozmaite fobie. Przyczyny tych zaburzeń próbuje się wyjaśnić odwołując się do licznych koncepcji, wywodzących się z rozmaitych szkół myśli ludzkiej, jednak żadna konkretna teoria nie uzyskała powszechnej akceptacji