... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Rozw¢j opieki Dramatyczny los chorych psychicznie w ci¥gu dziej¢w, od ˜wiata staro¾ytnego po dzieä dzisiejszy, jest jaskrawym przykˆadem sprzecznych ci¥gle praktyk w post©powaniu z chorymi: z jednej strony odruchowo odrzuca si© i wyˆ¥cza chorych ze wsp¢lnoty, a nawet ich prze˜laduje, z drugiej za˜ strony spotyka si© pr¢by zrozumienia, okazywania tolerancji i pomocy. W staro¾ytnym Egipcie, w Grecji, u ½yd¢w i na caˆym Wschodzie kapˆani w ˜wi¥tyniach upiekowali si© niekt¢rymi chorymi, jako owˆadni©tymi przez duchy dobre lub zˆe, gdy inni chorzy, wyˆ¥czeni ze spoˆeczeästwa jako op©tani, wegetowali w n©dzy albo gin©li. Jednak¾e ju¾ wtedy niekt¢re choroby rozpoznawano, w odr¢¾nieniu od nadnaturalnych, jako choroby m¢zgu, czyli naturalne, np. padaczk© (Hipokrates 460-377). Cz©˜† tego dziedzictwa przej¥ˆ Rzym - prawo rzymskie ustaliˆo wskaz¢wki, dotycz¥ce odpowiedzialno˜ci za czyny szalonego. Przeszˆy one potem do prawa kanonicznego i postanowieä soboru wiennajskiego ( 13l 1 r.), kt¢ry ustaliˆ, "¾e szalony lub dziecko luh ˜pi¥cy, kt¢ry hy zraniˆ lub zabiˆ czˆowieka nie popeˆnia przest©pstwa" (30). Odpowiedzialno˜† za czyny szalonego spadaˆa na krewnych zobowi¥zanych do strze¾enia go. Zasady te obowi¥zywaˆy potem i w prawie polskim. Dˆugie wieki upˆyn©ˆy, zanim po Grecji i Rzymie zaj©to si© chorymi psychicznie tak jak innymi chorymi. W pierwszych szpitalach tworzonych pod wpˆywem idei miˆosierdzia przez chrze˜cijaäskie zakony dopiero w ˜redniowieczu znajdowali schronienie chorzy psychicznie. l7otyczyˆo to raczej chorych "dobrych", spokojnych i sˆabych: chorych "zˆych", niespokojnych i gwaˆtownych zamykano w wi©zieniach i przep©dzano z miast lub spˆawiano statkami ("Statek szaleäc¢w" - obraz Boscha). W˜r¢d takich osobnik¢w znajdowano te¾ "op©tanych", kt¢rych palono na stosach. W opiece zakˆadowej wyprzedzili chrze˜cijan na sw¢j spos¢b Arabowie, kt¢rzy przynie˜li do ˜wiata zachodniego wiedz© Grecji i Wschodu (Awicenna 980-1037) oraz dali pocz¥tek izolowaniu chorych psychicznie w specjalnych zakˆadach. Kalifom w Egipcie przypisuje si© utworzenie ju¾ w V II wieku pierwszego zakˆadu dla obˆ¥kanych, na˜ladowane potem w Hiszpanii przez Braci Miˆosierdzia, z¾ytych z Arabami przy wykupie jeäc¢w. Szpitale w Sewilli, Toledo i Valladolid miaˆy ju¾ w XV wieku status medyczny, leczono tam chorych prac¥ ogrodnicz¥ (8). W wieku XVI, po wyga˜ni©ciu w Europie epidemii tr¥du leprozoria zamieniano na szpitale, kt¢re w istocie stawaˆy si© wi©zieniami dla zsyˆanych tu przez Majestat (Kr¢la) przest©pc¢w, wˆ¢cz©g¢w, n©dzarzy i chorych psychicznie. Zapomina si© o wybitnej roli odegranej 124 125 wtedy w opiece nad chorymi przez zakony: Sw. Jan Bo¾y (Jan Ciudad, 1495-1550), kt¢ry w 1538 r. zamkni©ty w zakˆadzie dla obˆ¥kanych, opiekowaˆ si© chorymi, a potem zaˆo¾yˆ w Grenadzie w 1540 r. szpital dla obˆ¥kanych i zakon Bonifratr¢w dla opieki nad tymi chorymi (3) od 1605 roku w Krakowie i w 1650 r. w Warszawie; we Francji w dawnym leprozorium w Saint-Denis obˆ¥kanymi zajmowaˆ si© ˜w. Wincenty a Paulo (1576-1660), kieruj¥cy Lazarystami (1632) /5/. Powszechniejszy rozgˆos i znaczenie mimy dopiero dzieˆa reformator¢w upieki nad obˆ¥kanymi pod koniec XVIII wieku, skojarzone z hasˆami praw czˆowieka Rewolucji Francuskiej. Byli to: we Francji Philip Pinel, kt¢ry obejmuj¥c kierownictwo oddziaˆu dla chorych psychicznie w szpitalu Bicetre koˆo Pary¾a, miaˆ w 1793 r. zdj¥† z chorych kajdany i Jean E. Esquirol, autor pierwszej ustawy psychiatrycznej (Loi sur les alienes, 1838) do dzi˜ dnia obowi¥zuj¥cej; w Anglii William Tuke i John Conoly, we Wˆoszech Chiarugi, w Niemczech Anton Miiller; w Polce humanitarne zasady opieki gˆosiˆ bonifrater Ludwik Perzyna ( 1793). W XIX wieku rozbudowano znacznie w caˆej Europie sie† wielkich szpitali psychiatrycznych, urz¥dzanych teraz ju¾ zgodnie z wymogami higieny i z my˜l¥ zaspokajania podstawowych fizycznych potrzeb chorych, ale starannie izolowanych od ˜wiata ludzi normalnych