... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.

Tak wi�c sanktuarium Skelling Michael, na kt�re sk�ada�o si� niewielkie oratorium i sze�� kamiennych cel, usadowionych jak w ulu na skalnym p�askowzg�rzu wysoko�ci ok. 230 metr�w, siedem mil na po�udniowy zach�d od wybrze�a Irlandii, stanowi�o teren po�owu ryb. Irlandzki monastycyzm w pe�ni zintegrowa� si� z miejscowym spo�ecze�stwem- w rzeczywisto�ci stanowi� Ko�ci� w Irlandii. Egipski monastycyzm by� w pewnym sensie buntem przeciw orga- nizacji ko�cielnej, zw�aszcza przeciw hierarchii biskupiej. Za wyraziciela podobnych idei uchodzi� �w. Marcin i jego zwolennicy. Wierzyli, i� episkopat i �wi�cenia to bro�, za pomoc� kt�rej diabe� atakuje bogoboj- nego cz�owieka. Pogl�dy ich podzielali irlandzcy mnisi. Ko�ci� irlandzki nigdy �wiadomie nie wyst�powa� przeciw ortodoksji. Podkre�li� nale�y, i� w trakcie chrystianizacji wyspy nie odnotowano ani jednego wypadku m�cze�skiej �mierci, ani jednego wypadku herezji czy prze�ladowania spo�eczno�ci religijnej - generalnie nie uciekano si� do przemocy. Utrzymano godno�� biskup�w - tylko oni mogli wykonywa� pewne czynno�ci, jak np. po�wi�canie oleju do chrztu b�d� wy�wi�canie ksi�y. Byli to jednak urz�dnicy, a nie przyw�dcy. Oczekiwano od nich, �e z pokor� s�ucha� b�d� opata jako przedstawiciela w�adzy plemiennej. Nie oznacza�o to wcale, i� opat zachowywa� si� ma jak dygnitarz. Pierwsi mnisi �ywili niech�� do hierarchii ko�cielnej mi�dzy innymi dlatego, �e uto�samiali zachowanie biskup�w z zewn�trznymi przejawami dostoje�- stwa, charakterystycznymi dla spo�ecze�stwa �wieckiego. �le widziano ba - uwa�ano to za grzech - je�li duchowny, nawet opat czy biskup, jecha� konno. Upatrywano w tym ch�� wywy�szenia si� ponad przeci�tnego cz�owieka, co przeczy�o zasadzie pokory. Udaj�c si� w d�ug� podr� �w. Marcin niekiedy dosiada� os�a, gdy� sam Chrystus je�dzi� na o�le. Opat nie powinien te� spo�ywa� wystawnych posi�k�w w towarzystwie �wieckich wodz�w plemiennych ani w inny spos�b ulega� pokusom tego �wiata. On i podlegli mu zakonnicy winni zadowala� si� minimum egzystencji, �y� jak najzdrowiej, ewangeli� za� g�osi� chodz�c piechot�- "tak, jak czynili to aposto�owie'. Irlandzki monastycyzm stanowi� wi�c zagro�enie dla Ko�cio�a wcze- snego �redniowiecza i jego w�adzy nad spo�ecze�stwem. Podobnie jak sekty w rodzaju montanist�w zaleca� powr�t do czysto�ci pier- I86 Historia chrze�cijaristwa wotnego chrze�cija�stwa, cho� nie mo�na go by�o zwalcza� z pozycji doktrynalnych. I tak jak na Wschodzie, pozostawa� antynomiczny w charakterze swej niezale�no�ci od hierarchicznego systemu Ko�cio�a. Od wschodniego monastycyzmu r�ni� si� jednak tym, �e nie by� ani pasywny, ani niezmienny. Wr�cz przeciwnie, irlandzkich mrtich�w cechowa�a ogromna dynamika intelektualna, wybitna znajomo�� Pisma �wi�tego i wielki talent artystyczny. Mieli g��bok� wiedz� o �aci�skim �wiecie, a jednocze�nie nieobca im by�a lokalna tradycja kulturalna, si�gaj�ca cywilizacji La Tene z I wieku po Chr. Proste na zewn�trz klasztory irlandzkie, zbudowane z kamienia, zawiera�y prawdziwe skarby sztuki. Nic dziwnego wi�c, �e Europa Zachodnia wiele mog�a skorzysta� z ich dorobku. A co najwa�niejsze, mnisi prowadzili �ycie w�drowne. W zachodniej cz�ci Wysp Brytyjskich, a w rzeczywisto�ci w ca�ej Europie Zachodniej, transport w VI i VII wieku odbywa� si� morzem. Wszyscy bez wyj�tku mnisi celtyccy byli �eglarzami. Podr�owali drog� morsk� i od�ywiali si� rybami. �w. Brendan - posta� na po�y mityczna - zmar�y ok. 580 roku za�o�yciel klasztoru Clonfert w Galway, mia� podobno odby� wiele niezwyk�ych podr�y, z kt�rych relacje zosta�y przet�umaczone na francuski, normandzki, prowansalski, niemiecki, w�oski i norweski. R�wnie� poch�wki mnich�w urz�dzano cz�sto na morzu. Walijski mnich - historyk Gildas, brytyjski odpowiednik Grzegorza z Tour, cho� ust�puj�cy mu talentem, prosi�, by po �mierci jego cia�o z�o�ono w �odzi i spuszczono j� do morza. Pomost mi�dzy l�dami stanowi�y w�a�nie zwi�zki klanowe. Jeste�my niemal pewni, �e misjonarska wyprawa �w. Kolumby z Ulsteru na zachodnie wybrze�e Szkocji, gdzie za�o�y� klasztor na wyspie lonie, by�a efektem polityki klanowej. Z zachodniej Szkocji mnisi celtyccy rozpocz�li penetracj� wschodu i po�udnia. W ci�gu stulecia w�drowali po wielkim �uku wzd�u� p�nocno-zachodnich obrze�y Wysp Brytyjskich, docieraj�c na pocz�tku VI stulecia do kr�lestwa Northumbrii, gdzie tamtejszy dw�r kr�lewski zwr�ci� si� do Aidana z lony z pro�b� o za�o�enie siostrzanego klasztoru w Lindisfarne (634 r.). W tym czasie irlandzcy mnisi dotarli znacznie dalej na wsch�d. Podobnie jak �w. Kolumba, r�wnie� �w. Kolumban (ur. ok