... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Jeśli otoczenie dodatnio ocenia partnera i uznaje go za wartościowego, łatwo poddają się tym opiniom i są przekonane, że partner będzie im odpowiadał. Ich ocena partnera, obraz jego osoby często są bardzo subiektywne, zniekształcone. Przypisują mu cechy, których nie posiada, idealizują go, oczekują, że partner zmieni ich życie, będzie ich opiekunem, podporą. W tym stanie rzeczy nic dziwnego, że wybór partnera, np. na małżonka, jest często nieprawidłowy, bliższe poznanie przynosi partnerom rozczarowanie. Jednostka zaczyna się orientować, że partner jest inny, niż go sobie wyobrażała, że nie odpowiada jej. Uświadomienie ' sobie tych faktów implikuje często pretensje do partnera, rozluźnienie relacji, a nawet zerwanie (por. T. Kocowski, 1974). "MAPA" STOSUKÓW INTERPERSONALNYCH Stosunki interpersonalne, jakie nawiązuje jednostka, można podzielić na formąlnę i niefórmalme. Pierwsz~~ą ~ą wspó_lnie wykon_ywane~ pracy, on wyn_ikającYc_h_z podziału.źa~ari. wspo _ie_ realizow nv h..drugie wyr agą pótrzeby afiliacyj_n~artnerów i kształtują się na zasadzie swobodnego dobierańia się:-7e= w ', dnostka w ciągu swego żyćia'iiaviąźuje ioźnorodńe r~e che w me gćupd~r~łub i~rę lo G. March, A. Simon, Teoria organizacji, Warszawa 1964. 74 gach. Pewne relacje są jej przypisane, np. w rodzinie, inne sama ona nawiązuje i kształtuje, np. relacje nieformalne w zakładzie pracy. Każda jednostka posiada mniej lub bardziej bogatą sieć stosunków interpersonalnych, formalnych i nieformalnych. Rozmiary tej sieci, szczególnie ilość i jakość utrzymywanych relacji nieformalnych, mogą dostarczać cennych wskaźników charakteryzujących osobowość jednostki, a w tym jej potrzeby. Jednostka utrzymująca szersze więzi typu nieformalnego z reguły odznacza się towarzyskim usposobieniem, żywymi potrzebami afiliacyjnymi, potrzebami ekspansji uczuciowej. I przeciwnie, osobnik posiadający ubogie i nie rozbudowane więzi nieformalne będzie z reguły odznaczał się nietowarzyskim usposobieniem i słabymi potrzebami afiliacyjnymi. Jednostka z reguły rozbudowuje i podtrzymuje relacje przynoszące jej satysfakcję i zaspokajające jej potrzeby, a unika i likwiduje relacje nieprzyjemne, udaremniające jej potrzeby. Ilość i jakość relacji, jakie jednostki utrzymuje, mogą zatem wskazać na właściwości motywacyjne i umiejętności w zakresie współżycia i dostarczać danych typu prognostycznego. Prognoza powyższa może być wykorzystana w życiu osobistym, zawodowym, społecznym, np. jednostkę o rozbudowanych relacjach społecznych akceptowaną przez różne grupy można uznać za odpowiednią do pełnienia funkcji w związku zawodowym, radzie zakładowej itp. W różnego rodzaju stosunkach, jakie jednostka utrzymuje, zachowuje się ona w określony sposób, stosując charakterystyczne dla niej strategie i taktyki. Ruesch'1 wyodrębnił w zachowaniach społecznych techniki długie, np. zdobywanie przewagi, prestiżu (techniki te określić można mianem strategii), i techniki krótkie, np. obrażanie, zastraszanie, schlebianie, (techniki te można nazwać taktykami). Strategie te i taktyki można rozpatrzyć w następujących aspektach: ~l. Jakie potrzeby zaspokajają one - np. strategia zdobywania przewagi, zawierająca takie taktyki, jak szydzenie z innych, obniżanie ich osiągnięć, zatajanie informacji, które mogłyby chronić ich przed niepowodzeniami; mogą znamionować potrzebę dominacji połączoną z neurotyczną potrzebą agresji (Horney). 2. Jakie strategie i taktyki stosowane są w odniesieniu do partnerów o wyższej pozycji, równej i niższej. Jednostka może posiadać silne potrzeby agresji, szkodzenia innym; w relacjach z osobami o wyższej pozycji potrzeby te może wszakże represjonować zachowując się submisyjnie (reakcje formatywne) wobec osób o równej lub niższej pozycji będzie postępować złośliwie, agresywnie. 3. W określonych relacjach występuje represjonowanie autentycznej osobowości, ukrywanie rzeczywistych pragnień, potrzeb. Jednostki zagrożone wewnętrznie, o niskiej samoocenie zachowują się w relacjach formalnych w sposób sztywny, skala ich zachowań jest wąska, zachowania stereotypowe, nie zróżnicowane. Są też osoby, które w relacjach z partnerami tej samej płci zachowują się swobodnie, ujawniają swe potrzeby, podczas gdy z osobnikami płci odmiennej utrzymują relacje powierzchowne, zdawkowe. Wnikliwa analiza "mapy" relacji interpersonalnych jednostki dostarcza cen m J. Ruesch, Social technique, social status and social charge in illness. Personalny in nature, society and culture, New York 1953