... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Do rozpoznania większości tych form zaburzeń wymagana jest zazwyczaj obecność przynajmniej trzech cech przedstawionych w opisie klinicznym. Osobowość paranoiczna przejawia się: brakiem tolerancji na niepowodzenia i brakiem akceptacji (krytykę, odrzucenie) ze strony otoczenia: tendencją do długotrwałego przeżywania przykrości, np.niewybaczaniakrzywd, zniewag, lekceważenia, niesprawiedliwości: znaczną nadwrażliwością (sensytywnośćkpodejrzliwością i skłonnością do zniekształconego postrzegania rzeczywistości poprzez błędną interpretację obojętnych lub przyjaznych zachowań innych osób jako działań umyślnie wrogich, nieprzyjaznych czy pogardliwych: niewspółmiernym do potrzeb, natarczywym, połączonym nieraz z agresją domaganiem się własnych praw oraz wręcz fanatyczną obroną swoich idei: nawracającymi, nieuzasadnionymi podejrzeniami dotyczącymi wierności seksualnej współmałżonka lub partnera: nadmiernym poczuciem własnej wartości, manifestującym się przecenianiem własnych możliwości, uzdolnień, uprawnień i znaczenia, przekonaniem o swojej wyjątkowości i nieomylności: efektem tego są utrwalone postawy wyższoiciowe i ksobne: wytrwałą realizacją wytkniętych cel. Do rej kategorii diagnostycznej zalicza się również jednostki z osobowością ekspansywną paranoiczną, sensytywną paranoiczną, fanatyczną, pieniaczą, reformatorską i paranoidalną, oczywiście po uprzednim wykluczeniu zespołu paranoicznego. Osobowość schizoidalną cechuje: unikanie bliższych kontaktów emocjonalnych i społecznych, połączone z wyraźną tendencją do samotnictwa i izolacji: brak syntonii (empatii) : ograniczenie zdolności do wyrażania uczuć i odczuwania przyjemności: chłodna rezerwa i dystans w stosunku du otoczenia oraz pewna niewrażliwość na obowiązujące normy i konwencje społeczne (stąd zachowania oceniane jako ekscentryczne, tajemnicze lub dziwacznej: skłonność do fantazjowania, introspekcji i ucieczki we własny świat przeżyć wewnętrznych: reakcje lękowe bądź ksobne w relacjach międzycszbzwych. 'zasem niełatwo odróżnić osobowość schizoidalną od osobowości jeszcze prawidłowej, a także od porannej psychozy z grupy zespołów schizofrenicznych. Osobowość dyssocjalną charakteryzuje: uwala niezdolność dz związków uczuciowych z innymi ludźmi: bezosobowy stosunek do życia seksualnego (przedmiotowe traktowanie pa*e*brak poczucia winy i wstydu postawa nieodpowiedzialności i lekceważenia norm, reguł i zobowiązań społecznych: nieumiejętność odraczania satysfakcji (dążenie do natychmiastowego zaspokojenia popędów i potrzebkutrwalone i nieadekwatne zachowania antyspołeczne: autudesuukcyjny wzorzec życia (np.po okresie dobrego przystosowania, a nawet sukcesów, niszczenie dotychczasowych osiągnięć z przyczyn dla otoczenia ni ezruzumialychknieumicjęmoś-ć planowania odległych celów (koncentracja na teraźniejszości, znaczna aktywność dla osiągnięcia celu dorażnegokniezdolność przewidywania skutków własnego postępowania: niezdolność wysnuwania wniosków z doświadczeń (j, nieefektywnośćprocesu uczenia się) : nie dające się logicznie wyjaśnić przerywanie każdej podjętej konstruktywnej działalności, zmienność i nietrwałość dążeń: swoisty brak wglądu (, otępienie semantyczne') . nietypowa lub niezwykła reakcja na alkohol: częste szantażowanie otoczenia samobójstwem tendenja do samouszkodzeń. Ta postać kliniczna zaburzeń osobowości obejmuje także rozpoznania o s o b owościamoralnej, antysojalnej, asojalnej, socjopatycznej, psychopatycznej (p s ychop ati a) i n i e praw i dł owej. Rozpoznania osobowości dyssocjalnej należy dokonywać niezwykle ostrożnie, zawsze wykluczając najpierw nerwicę, upośledzenie umysłowe, organiczne zaburzenia osobowości i zespoły psychotyczne: trzeba też pamiętać, że stwierdzenie jedynie zachowań antyspołecznych nie upoważnia jeszcze do takiej diagnozy. W osobowości chwiejnej emocjonalnie wyodrębnia się dwa typy zaburzeń osobowości, których cechą wspólną są zachowania impulsywne i brak samokontroli emoji: typ impulsywny oraz typ pograniczny (burderline (. Typ impulsywny osobowości chwiejnej emocjonalnie przejaWlBSIĘ