... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
Chodzi zatem o to, aby raczej zaproponować choremu inne leczenie niż unieruchomienie. Jednak może być sytuacja zmuszająca do unieruchomienia w ciężkich niewyrównanych przypadkach skolioz lub u starszych otyłych osób, których stan ogólny i psychiczny nie pozwala na podjęcie odpowiedniego leczenia ruchowego. Należy sobie jednak uświadomić, iż po zaleceniu długotrwałego unieruchomienia, głównie gorsetu, nie ma nadziei na ponowne uzyskanie utraconych czynności i że niewydolność mięśni oraz zablokowania ruchowe tym sposobem definitywnie podtrzymuje się. 154 W praktyce najczęściej problemy te nie występują tak ostro. Należy tylko dobrze odróżnić zastosowanie unieruchamiających aparatów ortopedycznych i właściwego unieruchomienia. Mogą dlatego być używane takie aparaty podpierające tylko określone zadania statyczne, bez wyłączania całkowitego czynności mięśni. Na przykład stosuje się takie aparaty u chorych hipermobilnych z bólami więzadłowymi. W tym znaczeniu dobrze sprawdziło się stosowanie pasa biodrowego wg Biederman-na i Cyriaxa (patrz ryć. 173) oraz miękkiego kołnierza podporowego wg Wolffa (patrz ryć. 174). Stosowanie pasa biodrowego jest korzystne u chorych hipermobilnych w nawrotowych skręceniach miednicy lub w miednicy wysoko zasymilowanej, zwłaszcza w okresie nocnym .regularnie przynajmniej przez okres 6 tygodni, przy czym pas może być również noszony i w czasie dnia. Kołnierz szyjny jest przydatny szczególnie przy pracy wymagającej pochylenia głowy ku przodowi, przy wstrząsach podczas jazdy autobusem lub pociągiem, jak również w czasie snu. Na fotelach, u niektórych kierowców samochodowych, dobrze spełnia zadania dmuchana poduszka (patrz ryć. 175), która pozwala na dopasowanie fotela do każdego potrzebnego ułożenia kręgosłupa. W zasadzie należy zawsze rozważyć krytycznie sprawę unieruchomienia chorego, gdyż długotrwałe unieruchomienie utrwala zablokowania w danym segmencie ruchowym, przez co zaburza trofikę tkanek podporowych, zwłaszcza zaś mięśni, stanowiąc powód do dalszego utrzymywania się przyczyny bólów, z powodu których zalecono unieruchomienie. Narządu ruchu nie powinno się leczyć długookresowym spoczynkiem. Dlatego w istocie postępowanie unieruchamiające nie prowadzi do leczenia, ale stanowi dowód kapitulacji lekarza w przypadkach, których jest bezradny, bądź też, gdy chory nie wykazuje chęci do leczenia, tj. nie współpracuje podczas gimnastyki leczniczej. Tylko w sytuacji, gdy leczenie nie daje dalszych postępów, można zastosować odpowiednie aparaty podpierające, lecz tylko w pewnych okresach doby na przykład nocą, w czasie snu lub w ciągu dnia w okresie obciążeń statycznych. Chodzi przy tym o aparaty nie ograniczające sprawności ruchowej. 5.9. WSKAZANIA l ROLA PSYCHOTERAPII Znaczenie czynnika psychicznego w zaburzeniach pochodzenia kręgosłupowego zostało już dostatecznie podkreślone. Dlatego psychoterapia w zaburzeniach kręgosłupa ma określoną wartość. Właściwość zastosowania psychoterapii jest w tych przypadkach, w których niezależnie od zaburzeń pochodzenia kręgosłupowego istnieją objawy psy- chonerwicy. Na czynnik psychiczny u tych chorych w znacznym stopniu oddziaływa sam korzystny efekt terapii manualnej, dzięki czemu pojawia się wiara w możliwość wyleczenia i zaufanie do lekarza. Szczególnie wielką rolę ma stan psychiczny chorego w przebiegu rehabilitacji ciężkich chronicznych przypadków, leczonych gimnastyką leczniczą. W tych właśnie przypadkach aktywna współpraca chorego odgrywa decydującą rolę. Pozyskanie chorego dla aktywnej współpracy oznacza zarówno najpewniejszą drogę do opanowania czynnika psychicznego. Zależy to nie tyle od chorego, co od osobowości leczącego. Znaczenie w gimnastyce ma między innymi czynna relaksacja chorego i trening autogenny. Wnioski końcowe Rozpatrzono wskazania do różnych sposobów terapii manualnej i odruchowej. Obecnie należy podać, w jaki sposób łączy się różne sposoby w planie leczenia i jak postępować w przebiegu choroby. W pierwszym rzędzie podstawą do tego są rozważania patogenetyczne, w pojęciu aktualnej diagnozy patogenetycznej. Niekiedy przypadek chorobowy jest prosty i nieskomplikowany, to jest pewne zaburzenie całkowicie dominuje, na przykład odosobnione zablokowanie w segmencie ruchowym, lub statyczno-dynamiczne zaburzenie wskutek jednostronnego płaskostopia. W większości jednak przypadków bogata jest skala zaburzeń, od zablokowań w różnych odcinkach kręgosłupa i strefy przeczulić skórnych HAZ aż po zaburzenia ruchowego stereotypu mięśni. Przed rozpoczęciem leczenia interesuje nas szczególnie, które z zaburzeń w rozwoju obrazu klinicznego (wywiadu) mają charakter pierwotny, i które stanowią czynnik najwyraźniejszy, najistotniejszy w danym okresie choroby. Równocześnie przy wyborze metody terapii manualnej i odruchowej kieruje się stopniem jej efektywności. Względy ekonomiczne powodują często, że leczenie rozpoczyna się manipulacjami, bądź też celowanymi blokadami infiltracyjnymi. Bardzo rzadko spostrzega się po masażu odcinkowym tak szybkie ustąpienie stref przeczulicy HAZ, jak to ma miejsce zwykle po manipulacji. Pierwszeństwo mają manipulacje w „kluczowych" odcinkach kręgosłupa przed manipulacjami w pozostałych miejscach. Przestrzega się przed polipragmazją, gdyż analiza wyników leczenia w tym wypadku staje się niemożliwa, a dalszy postęp leczenia jest trudny do oceny. Nie oznacza to, żeby nie dokonać przygotowania do manipulacji za pomocą krótkotrwałego masażu rozluźniającego, ani też po manipulacji, na przykład stawu krzyżowo-biodrowego, nie wykonać leczenia manualnego stawów poprzecznożebro-wych w przypadkach równoczesnego występowa- 155 nią dolegliwości bólowych pod łopatką. Nie zaleca się jednak podczas jednego zabiegu dokonywać manipulacji równocześnie na stawie krzyżowo--biodrowym i w segmencie lędźwiowo-krzyżowym, Ls, lub też podczas jednego zabiegu wykonywać manipulację i infiltrować staw krzyżowo-biodro-wy, z wyjątkiem tylko, gdy ból po manipulacji jest trudny do zniesienia. Równocześnie z postępem leczenia zmienia się odpowiednio taktyka wyboru metod leczniczych. Jeżeli pierwsze zabiegi nie opanowały choroby, to należy nie powtarzać tych samych prób zabiegów, a raczej przerwać łańcuch patogenetyczny w innych miejscach