... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.
.. Wozwelyczu Małych otych rabiw nimych! A na storożi koło jich Postawlu słowo! (Podrażanije 11 Psalmu, 1857, Kobzar, s. 464) Wypływająca z wciąż „obłudnych serc" kłamliwa, podstępna i wyniosła va przezwyciężona zostanie przez szczere i wypróbowane jak srebro sło-Boże, przyniesione do ludu także za pośrednictwem poezji. To „siedmio-nie oczyszczone", „bez domieszki ziemi", słowo prawdy zostanie rozsia-vśród narodów we wszystkich krajach, by okłamywany ubogi lud mógł ;rzyć w prawdziwe cuda Boże: Nenacze sribło kute, byte I semykraty perełyte Ohnem w hornyli, - słowesa Twoji, o Hospody, takiji. Rozkyń że jich, twoji swiatyje, Po wsij zemli. I czudesam Twojim uwirujut' na switi Twoji mali ubohiji dity! (Podrażanije 11 Psalmu, 1857, Kobzar, s. 466) N rozważaniach nad wyborem najbardziej odpowiedniego systemu społe-jgo, który pozwoliłby urzeczywistnić ideę „prawdy na ziemi", Taras wczenko doszedł do wniosku (w poemacie Opętany - Jurodywyj), że \c przezwyciężyć nieludzki system rosyjskiego absolutyzmu, należy pójść irzykładem antykolonialnej działalności prezydenta Stanów Zjednoczo-i Ameryki George'a Washingtona, współtwórcy demokracji światowej: ... Koły My diżdemosia Waszinhtona Z nowym i prawednym zakonom? A diżdemoś - taky kołyś! (Jurodywyj, 1857, Kobzar, s. 448) 1 J. Tischner, Świat ludzkiej nadziei. Wybór szkiców filozoficznych 1966-1975, Kraków , s. 65. II. Taras Szewczenko: między Prometeuszem a Chrystusem 71 Prorocze słowo prawdy, postawione przez poetę na straży pozbawionych wszelkich ludzkich praw Ukraińców miało dopomóc w stworzeniu i przyjęciu nowej i „sprawiedliwej", konstytucyjno-prawnej ustawy, której Ukraińcy - zdaniem Szewczenki - prędzej czy później się doczekają. O tym, że Szewczenko wierzył w zapanowanie na Ukrainie prawa sprawiedliwego, świadczy fakt używania przez poetę pojęcia „prawednyj" (należącego do dużej rodziny pojęć mających rdzeń „prawda"), w znaczeniu sprawiedliwy, „sprawedływyj". W tym społeczno-politycznym znaczeniu sprawiedliwymi będą hetmani: Bohdan Chmielnicki, Jakiw Ostrianycia, Seweryn Naływajko w poemacie Hajdamacy, gdzie autor prosi o pamięć o tych bohaterach, którzy w powszechnym odczuciu narodu ukraińskiego walczyli o sprawiedliwość na Ukrainie: Zhadajte prawednych het'maniw: De jich mohyły? de łeżat' Ostanok sławnoho Bohdana? De Ostrianycyna stojit' Chocz by ubohaja mohyła? De Naływajko? Nema! (Kobzar, s. 78) W podobnym, ale bardziej filozoficzno-religijnym niż społeczno-moral-nym rozumieniu i utrzymanym w wysokim stylu używał Szewczenko pojęcia „prawednyj" w znaczeniu „świątobliwy" i „święty", żyjący zgodnie ze „słowem Bożym", z „prawdą Bożą", niosący ludziom „słowo Bożej prawdy". Tak jest w poematach: Neofici, Maria, Księżna, Do umarłych, żywych..., Opętany, gdzie prawda jest „przenajświętsza". Dlatego „handlujący prawdą" (Do umarłych, żywych...) znieważają Boga, który jest Bogiem prawdy - „prawednym Bohom"42. 4. Stosunek do Stwórcy i Zbawiciela Parafrazując dziesięć spośród stu pięćdziesięciu Psalmów Dawidowych Taras Szewczenko z jednej strony starał się odzwierciedlić pobożność ludu Bożego na Ukrainie, a z drugiej strony dał skrótowy przegląd zasadniczych refleksji teologicznych, obejmujących całokształt zbawczego planu Bożego, 42 D. Kozij, Hlybynnyj etos. Narysy z literatury i filosofiji, Toronto-New York-Paris-Syd-ney 1984, s. 57-58. Literatura i myśl filozoficzno-religijna ukraińskiego romantyzmu zawszy od stworzenia świata, przez wzloty i upadki człowieka i narodu :go dążeniach ku Bogu, aż do czasów pełni Chrystusowej i wielkiej escha-gicznej przemiany. Przemiana ta stanowi bezpośrednie przejście od spo-ności dawnej do nowej, zmierzającej ku pełnej realizacji planów Bożych, ie w Psalmie 93, a zwłaszcza w 43, zawarte zostało eschatologiczne wy-;szenie Boga i chwała najwybitniejszego Potomka dynastii Dawida -wcy świata Jezusa Chrystusa. Już w samym sposobie traktowania przez wczenkę oryginałów Psalmów (gdzie widoczne są zmiany, skróty i dopo-dzenia) widać chrześcijański sposób myślenia i interpretacji Psalmów, ki czemu pewne niejasności w tych pieśniach Starego Przymierza wypeł-le zostały treściami, zgodnymi z chrześcijańską nauką o posłannictwie Je-t Chrystusa