... masz przeżywać życie, a nie je opisywać.

Biorc pod uwag fakt, i| takie podró|e zwizane s z du|ymi wydatkami, a tak|e z innymi problemami, Komisja postawiBa sobie zadanie bardziej rozlegBe: przegldnicie wszystkich zabytków i stwierdzenie, czy ZasBaw ma jakiekolwiek znaczenie turystyczne, a tak|e, jakie budowle architektoniczne nale|y wzi pod ochron i wpisa na list zabytków. W czasie ogldzin stwierdzono, |e: ByBy klasztor bernardyDski, jako zabytek siedemnastowiecznej architektury, wraz z przybudówkami i otaczajcym go murem, a tak|e z sadem i znajdujcymi si w nim mogiBami, stanowi du| warto[ architektoniczn, jak i kulturalno-historyczn, odzwierciedlajc czasy feudalizmu na WoByniu. Dlatego te|, mo|na uwa|a go za unikatowy. Do dnia dzisiejszego wszystkie budowle s w zadowalajcym stanie technicznym i nie wymagaj du|ego nakBadu kosztów dla dalszego ich zachowania. Zabieranie jakichkolwiek przedmiotów z tego kompleksu historyczno-artystycznego do jakiegokolwiek muzeum jest surowo zabronione, poniewa| byBoby to równoznaczne z wyrywaniem kartek z cennej, dobrze zachowanej ksigi. Z rozmów z miejscow ludno[ci wynika, |e cz[ przedmiotów z klasztoru i z zasBawszczyzny zostaBo wywiezionych do muzeów Szepetowce i Kijowie. Tak, na przykBad staBo si z portretami fundatorów klasztoru - Jana ZasBawskiego i jego |ony, które zostaBy zabrane przez prof. Szczerbakiwskiego3 do Kijowa. Obrazy te wisiaBy w ko[cie-Je, a pod nimi w szklanym naczyniu zamurowano zakonserwowane serca fundatorów. Kompleks taki, majcy du|e znaczenie polityczno-o[wiatowe (wskazuje to na [cisBy zwizek warstw panujcych z religi w czasie feudalizmu) z utrat portretów traci swo- 171 j warto[ naukowo-histoiyczn, a i zabytki owe, wyrwane ze swojego naturalnego otoczenia nie posiadaj ju| takiej warto[ci naukowej. Do muzeum szepetowskiego zabrano równie| cz[ starego (z pocztku XIX w.) archiwum ko[cielnego, a tak|e przedmioty kultu religijnego. Taki sposób tworzenia muzeum kosztem rujnacji cennych kompleksów historycznych nale|y uzna za naganny. Obecnie, otaczajce ko[cióB cele byBego klasztoru bernardyDskiego, zostaBy przystosowane do potrzeb BUPRA4, który zostaB tak|e zlikwidowany i aktualnie przebywa tam 20 wizniów. Na te pomieszczenia zamówienia zBo|yBy: miejscowy KOOPTACH5 oraz pracownia ku[nierzy-chaBupników. W przypadku, kiedy lokal zostaBby przekazany jednej z wymienionych instytucji, doprowadziBoby to do dalszej rujnacji tego najcenniejszego zabytku historyczno-kulturalnego na Ukrainie. WedBug Komisji, klasztor ze wszystkimi jego przybudówkami i sadem, pod którym, jak mówimiejscowi, s podziemne przej[cia, nale|aBoby uczyni zabytkiem historycz-no-kulturalnym, rozpocz tworzenie w nim historyczno-krajoznawczego muzeum Za-sBawszczyny. Cele klasztorne s przydatne do tego celu nawet bez dodatkowego remontu